Zeppelins op USA luchtpostzegels Eind jaren ‘20 en het begin van de jaren ‘30 van de vorige eeuw waren het tijdperk van de Zeppelin, een reusachtig luchtschip dat, zeker in die tijd, velen tot de verbeelding sprak. Ferdinand von Zeppelin (1838-1917), uitvinder van het luchtschip Ook nu nog is de Zeppelin een intrigerend onderwerp, en zegels met Zeppelins worden door motiefverzamelaars met als onderwerp 'luchtvaart' hoog gewaardeerd. De vier Zeppelinzegels die de Verenigde Staten heeft uitgegeven, behoren tot de meest gezochte postzegels van dat land. Het economisch tij was de Zeppelin niet gunstig gezind. In 1930, toen de eerste serie werd uitgegeven (Scott C13-C15) verkeerde de wereld in een diepe depressie, en rond de wereld vliegen in een reusachtig luchtschip was iets waar velen wel van konden dromen, maar zich nooit zouden kunnen veroorloven. Vanuit de hele wereld zagen duizenden mensen hoe de LZ127 Graf Zeppelin, het grootste luchtschip ooit gebouwd, aan zijn wereldreis begon. De kosten van deze onderneming werden voor de Enveloppe gefrankeerd met Scott C15, verzonden van New York naar Lakehurst aan boord van de Graf Zeppelin helft betaald door krantenuitgever William Randolph Hearst, in ruil voor de exclusieve mediarechten in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië. Hij stond er op dat de reis in de USA zou beginnen en eindigen, vandaar dat de wereldreis voor Amerika een aanvang nam in Lakehurst, New Jersey. Maar omdat de Graf Zeppelin een Duits luchtschip was vonden de Duitsers dat de wereldreis in hun land moest worden aangevangen. Er werd een compromis gesloten: voor de Amerikanen begon en eindigde de reis in Lakehurst, en voor de Duitsers in Friedrichshafen, de thuishaven van de Zeppelins. Passagiers die de reis aan boord van dit luxe luchtschip wilden meemaken, moesten $ 9.900,- betalen voor de hele reis, een bedrag dat nu zou neerkomen op ongeveer 100.000 euro. Zelfs met deze hoge passagetarieven kon de reis met dit 236 meter lange luchtschip niet kostendekkend gemaakt worden, omdat er per traject niet meer dan 20 passagiers tegelijk gehuisvest konden worden. Het echte geld werd opgebracht door postzegelverzamelaars, door de uitgifte van speciale luchtpostzegels, zoals door de U.S. Postal Service en andere De US Airmail Zeppelin uitgave uit 1930, Scott C13-C15 postadministraties van over de hele wereld. De Graf Zeppelin kreeg overal enorme publiciteit. Zo werd de bemanning na de eerste transatlantische vlucht onthaald met een tickertape parade en een bezoek aan president Coolidge in het Witte Huis. De uitgifte van de drie Zeppelin zegels was het resultaat van een nogal dubieuze overeenkomst tussen de U.S. Postal Service en de Graf Zeppelin Company. De Postal Service gaf op 19 april 1930 een serie van drie zegels uit, ter gelegenheid van de Europa-Pan America luchtreis. Afgesproken was dat de postdienst maar 6,5% van de zegelwaarde zou ontvangen, als de zegels gebruikt werden op brieven die door de Graf Zeppelin werden vervoerd. De Duitse Zeppelin Airship Works zou dan het leeuwendeel van de opbrengst van deze uitgifte opstrijken, maar alleen als de zegels op enveloppen met het luchtschip mee zouden gaan. De Postal Service ging akkoord met deze regeling, omdat men er van uitging dat de meeste zegels door verzamelaars zouden worden gekocht om deze netjes in hun collectie op te bergen, waarbij de postdienst de volledige frankeerwaarde zou opstrijken. Waar de U.S. Postal Service echter geen rekening mee had gehouden, was het feit dat de meeste Amerikanen in het diepst van de depressie de grootste moeite hadden om hun gezin te onderhouden en dagelijks eten op tafel te krijgen. De meeste mensen vonden het ondenkbaar om het exorbitante bedrag van 65 cent, $1,30 en $2,60 voor de drie zegels neer te tellen. Naar de huidige maatstaven zou dat neerkomen op een bedrag van ongeveer 50 euro voor de serie van 3. Dat in een De complete serie op een gevlogen Zeppelin-enveloppe tijd dat een brood 9 cent kostte, graan in waarde daalde tot 8 cent per baal en desondanks mensen nog steeds niet genoeg geld hadden om eten te kopen voor hun gezin. Niettemin kondigde de postdienst aan dat er 1 miljoen series van de Graf Zeppelin zegels werden geproduceerd, en dat na 2 maanden alle onverkochte zegels zouden worden vernietigd. Ondanks deze waarschuwing, bedoeld om een grote vraag naar deze zegels te creëren, werden er alles bij elkaar maar 227.260 zegels verkocht, ofwel 7% van het gedrukte aantal. Veel filatelisten uit die tijd lieten deze uitgave links liggen omdat men van mening was dat de Postal Service de markt overvraagde, en door de resterende zegels te vernietigen een kunstmatige vraag probeerde te creëren. Hoewel controversieel ten tijde van de uitgifte, werden de Zeppelin-zegels in de jaren daaropvolgend zeer gezocht door verzamelaars. Vandaag de dag vormt het de sleutelserie in een verzameling luchtpostzegels van de Verenigde Staten. Poster van de Wereldtentoon- stelling van 1933 in Chicago Maar dit verhaal zou niet compleet zijn zonder nóg een Zeppelin-luchtpostzegel te noemen, in de Scott catalogus te vinden als nummer C18, en onder filatelisten bekend als de "Baby Zepp". Wat was het geval: in 1933 werd de 22e Wereldtentoonstelling gehouden in Chicago, mede ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de stad. De naam van de wereldtentoonstelling, die duurde van 27 mei tot 12 november, was "A Century of Progress, 1833-1933" (een eeuw van vooruitgang). Het doel was een internationaal publiek de aard en betekenis te laten zien van wetenschappelijke ontdekkingen, de manieren waarop die kunnen worden gedaan en de veranderingen die de toepassing hiervan teweeg heeft gebracht in de industrie en het De twee zegels Scott 728 en 729, uitgegeven ter gelegenheid van de Wereldtentoonstelling dagelijks leven. Oftewel in het Engels: Science Finds, Industry Applies, Man Conforms. Ter promotie van deze tentoonstelling werden er op 25 mei 1933 twee gewone frankeerzegels uitgegeven, een groene van 1 cent met Fort Dearborn en een paarse zegel van 3 cent met het Federal Building in Chicago (Scott 728 en 729). Fort Dearborn is de plek waaruit later de stad Chicago is ontstaan. Hoewel Duitsland geen nationale inzending had op deze tentoonstelling, mocht één van de nieuwste technologische wonderen natuurlijk niet ontbreken: het luchtschip. Op uitnodiging van de stad Chicago aanvaarde de president-directeur van de Zeppelin Luftschiffbau Hugo Eckener de uitnodiging, op voorwaarde dat de Amerikaanse regering Dr. Hugo Eckener een bijzondere postzegel zou uitgeven waarvan de opbrengst grotendeels ten goede zou komen aan de Zeppelin Maatschappij. Het zou de tweede keer worden dat de Graf Zeppelin de Verenigde Staten met een bezoek zou vereren, met de legendarische Hugo Eckener als gezagvoerder. Op 20 augustus 1933 maakte de Postmaster General bekend dat het Postdepartement een regeling had getroffen waarbij de Graf Zeppelin van Miami en Akron binnenlandse post mocht vervoeren, en van Miami, Akron en Chicago post op de terugweg naar Europa. Het porto bedroeg in alle gevallen 50 cent voor brieven tot een half ounce. Er werd een speciale postzegel voor uitgegeven, de Scott C18. Verzamelaars Enveloppe met speciaal tentoonstellingsstempel, verstuurd van Friedrichshafen naar New York konden ook per zeepost gefrankeerde enveloppen naar Duitsland sturen die per luchtschip terugkwamen naar de USA. Naar Miami kostte dat $ 1,00 en naar Chicago $ 1,50. Veelal werd hiervoor de "Baby Zepp" zegel gebruikt, die op 2 oktober werd uitgegeven. President Franklin Roosevelt, zelf een fervent filatelist, was tegen de uitgifte van nog eens een dure Zeppelin-zegel. Maar omdat het ontwerp al was gepresenteerd ging de uitgifte toch door. De zegel De "Baby Zepp" zegel, Scott C18 kreeg dezelfde afmetingen als de uitgifte van 1930. Afgebeeld is de Graf Zeppelin boven de Oceaan, met linksonder het Federal Building in Chicago en rechtsonder de hangar van het luchtschip in Friedrichshafen. De zegels kreeg als inscriptie: "A Century of Progress Flight", ofwel een speciale vlucht ter gelegenheid van de Wereldtentoonstelling. Eckener, commandant van de Graf Zeppelin De komst van de Graf Zeppelin op 26 oktober 1933 was een van de absolute hoogtepunten van de tentoonstelling. Na twee uur rondgecirkeld te hebben boven Lake Michigan in de buurt van het tentoonstellingsterrein, landde het reusachtige luchtschip op het nabijgelegen Curtiss-Wright Airport in Glenview. Het bleef maar 25 minuten aan de grond, waarna het vertrok naar Akron, Ohio. Eckener liet het luchtschip nog een rondje boven de stad Chicago maken om het aan de bevolking van de stad te tonen. Omdat hij, zelf een felle anti-Nazi, rekening hield met de politieke sentimenten vloog hij met de klok mee, waardoor voor de inwoners voornamelijk de driekleurige vlag van Weimar-Duitsland op de stuurboord-staartvleugel te zien was, en niet de Nazi-swastika aan de bakboordzijde. Deze was verplicht gesteld door het luchtvaartministerie van het nieuwe Nazi-regime, dat begin 1933 in Duitsland de macht gegrepen had. Ook Duitsland gaf een speciale zegel uit voor deze vlucht Roosevelt was woedend over de onbeschaamde reclame voor het nazisme op de Graf Zeppelin, waar duidelijk een politieke bedoeling achter zat. Ook bij de bevolking van Chicago wekte de Duitse propaganda negatieve gevoelens op, met name bij de uit Duitsland afkomstige inwoners. Tot 1935 is de Baby Zepp-zegel verkrijgbaar geweest bij de filatelistische dienst in Washington D.C., maar er was weinig vraag naar. Er was, ook bij verzamelaars, een zekere antipathie ontstaan tegen de vlucht en alles wat ermee samenhing. In totaal zijn er 324.070 zegels verkocht, waarbij 85% van de opbrengst ten goede kwam aan de Zeppelin Maatschappij. Uiteindelijk werd ruim 90% van de oplage vernietigd. Postkaart met de LZ129 "Hindenburg" In de jaren '30 bouwde men, alweer vanwege propaganda-doeleinden, nog een luchtschip, de LZ129 "Hindenburg", genoemd naar de Duitse veldmaarschalk en latere rijkspresident Paul von Hindenburg. Dit luchtschip, dat in 1936 in de vaart werd genomen, was nog een stuk groter dan de Graf Zeppelin. Dat was gedaan omdat men van plan was de Zeppelin te vullen met helium, dat zwaarder is dan waterstofgas. Het onbrandbare helium werd echter alleen in voldoende mate geproduceerd in de Verenigde Staten. Maar met Hitler aan de macht in Duitsland en het toenemende gevaar voor oorlog, weigerden de Amerikanen helium te leveren. Men vreesde dat het later voor militaire doeleinden zou worden aangewend. Vandaar dat het luchtschip alsnog met 200.000 m3 waterstofgas werd gevuld. De Duitse Hindenburg luchtpostzegels, met het luchtschip boven de oceaan Bij het ontwerp had men grote zorg besteed aan zowel de veiligheid als de schoonheid ervan. Aan boord waren 70 luxueuze hutten, een lounge, een eetzaal en bar, allemaal luxueus aangekleed. Brede wandelgangen met grote ramen zorgden voor een prachtig panorama. De Hindenburg werd daarom een 'groot zwevend paleis' genoemd. Vanwege het waterstof waren de brandwerende voorzieningen aan boord zeer strikt. De bemanningsleden droegen antistatische asbestoveralls en schoenen met hennep zolen. Bij het aan boord gaan moesten de passagiers hun lucifers en aanstekers inleveren. Een rookverbod was echter in die tijd nog geen optie. Er was dus een rooksalon, die speciaal geïsoleerd was en voorzien van samengeperste lucht zodat geen waterstof kon binnendringen. De ramp met de Hindenburg De Hindenburg maakte tien maal een veilige vlucht naar de Verenigde Staten en 7x een reis naar Rio de Janeiro in Brazilië. Op 6 mei 1937 ging het echter mis, bij de landing in Lakehurst vloog het toestel in brand en werd het in 32 seconden volledig verwoest. Hierbij kwamen 35 personen om het leven kwamen, 13 passagiers en 22 bemanningsleden. In Duitsland werd meteen uitgegaan van sabotage, maar een geknapte kabel bleek een van de gastanks lek gescheurd te hebben waardoor gas kon weglekken. Door statische elektriciteit werd bij de landing het weggelekte zeer brandbare waterstofgas ontstoken. Na de ramp met de Hindenburg was het geloof in zeppelins zo spectaculair gedaald en het bedrijf nog maar moeilijk aan klanten kon komen. Een maand na de ramp werd de Graf Zeppelin uit de vaart gehaald en omgebouwd tot een museum. Het einde van dit roemruchte luchtschip kwam met het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. In maart 1940 besloot Hermann Göring om de resterende zeppelins te slopen en het aluminium te gebruiken in de oorlogsindustrie. Maar ook al had de ramp met de Hindenburg niet plaatsgevonden, economisch gezien was de Zeppelin een fossiel uit het verleden. Al in de dertiger jaren was het luchtvervoer per vliegtuig sterk in opkomst, en dit transportmiddel bleek veel rendabeler, sneller en flexibeler. Toch blijft de Zeppelin tot de verbeelding spreken, als een technologisch monument uit de romantische beginjaren van de luchtvaart. Gelukkig zijn er vele mooie zegels, zoals de luchtpostzegels van de Verenigde Staten, die de herinnering aan het tijdperk van de luchtreuzen levendig houden. Ton Vis Enveloppe met speciaal tentoonstellingsstempel, met de Graf Zeppelin verstuurd van Miami naar Chicago