Postzegels een Goudmijn, Belegging of gewoon een Verzameling of Hobby? Als lid van een liquidatie- of taxatiecommissie kom je het regelmatig tegen. Nabestaanden van een overleden postzegelverzamelaar, of postzegelverzamelaars die stoppen met hun hobby, nemen contact op met een vereniging bij hen in de buurt met de vraag of wij als postzegelvereniging een beoordeling of prijsopgave kunnen doen van een postzegelverzameling. Tijdens het telefoongesprek voor het maken van een afspraak of via e-mail contact wordt dan al vaak de indruk gewekt, dat het zou gaan om een zeer waardevolle verzameling. In de Aantrekkelijk in iedere verzameling: de eerste postzegel ter wereld praktijk blijkt dan vervolgens vaak dat de verzameling toch vermoedelijk niet de verwachte opbrengst op zal leveren, die de aanbieders in gedachten hadden. Het is dan zaak voor de leden van de liquidatie- of taxatiecommissie om duidelijk uit te leggen, wat de reden is, dat de verzameling toch veelal veel minder waard is dan dat men veronderstelde. Een eerlijk antwoord en een reële taxatie van het aangebodene moet voorkomen, dat de aanbieder te zeer het gevoel heeft, dat hij of zij niet serieus genomen wordt en dat degene, die de verzameling beoordeelt, uitsluitend uit is op eigen gewin. Uit eigen praktijkervaringen blijkt jammer genoeg dat dit nogal eens voor komt. Helaas maar waar. Ook hier geldt weer net als bij vele andere zaken, waarbij geld gemoeid is, dat de goeden onder de kwaden moeten lijden. Wat is nu de waarde van (een) postzegel(s)? Er zijn diverse waarden die gehanteerd kunnen worden. Allereerst is daar de gebruikswaarde, ook wel bekend onder de frankeerwaarde of nominale waarde. De gebruikswaarde is de waarde die de postzegel Oude zegels op een (echt gelopen) brief zijn vaak waardevoller dan de zegel los vertegenwoordigt, die op een postzegel vermeld staat. Op diverse speciale postzegel-uitgiften staat naast de gebruiks- of frankeerwaarde ook een toeslag vermeld. Deze toeslag maakt geen deel uit van de gebruiks- of frankeerwaarde, maar betreft een toeslag ten behoeve van een goed doel of ten behoeve van een bepaalde instantie. U kunt daarbij denken aan bijvoorbeeld de toeslag op Zomer- en Kinderzegels. De verzamelwaarde is de waarde, die een postzegel of meerdere zegels voor de verzamelaar heeft als verzamelobject. Deze waarde kan heel verschillend zijn en is veelal afhankelijk van de verzamelaar en de financiële middelen die hij of zij ter beschikking heeft om tot aanschaf van een zegel of meerdere zegels over te gaan. Ten derde, maar niet onbelangrijk, de cataloguswaarde. Dit is in principe een relatieve waarde. Een soort adviesprijs. De cataloguswaarde wordt in grote mate bepaald door de postzegelhandel. Dit is een belangrijke oorzaak dat catalogusprijzen aan de hoge kant zijn. De postzegelhandel heeft geen behoefte om postzegels laag te prijzen, omdat niet alleen de postzegelhandelaren de catalogusprijs als richtwaarde hanteren, maar omdat ook verzamelaars zich daar aan conformeren. Hoe hoger de catalogusprijs des te meer levert dit de postzegelhandelaar bij de verkoop op. Als laatste. De marktwaarde van (een) postzegel(s) is in de meeste gevallen een stuk lager dan de cataloguswaarde. Dit wordt veelal veroorzaakt door de werking van vraag- en aanbod. Hoe geringer het aanbod des te hoger zal de prijs zijn. Dit wordt onder andere Breed gerande exemplaren van ongetande zegels zijn meer waard dan kort afgeknipte postzegels veroorzaakt door de oplage van de een zegel. Voorbeelden van postzegels met een zeer grote oplage zijn bij voorbeeld langlopende series, b.v. de series met de beeltenis van de koningin. Ook het uitgifteprogramma van posterijen heeft veel invloed op de marktwaarde van postzegels. Als voorbeeld wil ik het uitgiftebeleid van de Nederlandse Posterijen noemen. Lagen de uitgiften voor de 2e Wereldoorlog veelal onder de 1 miljoen exemplaren, rond eind jaren '40 werd het aantal uitgegeven exemplaren fors hoger, wederom op enkele uitzonderingen na. Medio de jaren '60 begonnen veel meer mensen met het verzamelen (voor kortere of langere tijd) van postzegels. Waren de oplagen van postzegels, met uitzondering van de langlopende series en de meest gangbare frankeerzegel uit een serie, in de periode 1940-1960 al aanzienlijk hoger dan voor de oorlog, vanaf de jaren '60 werden de oplagen langzamerhand steeds hoger, in sommige gevallen wel in oplagen van enkele tientallen miljoenen. De verhoging van de oplagen waren nodig om aan de vraag van de nieuwe generatie verzamelaars te voldoen en uiteraard om de staatskas te spekken (de posterijen waren toen nog een overheidsinstelling). Vanaf 1962 komt een uitgifte van minder dan 1 miljoen zegels niet of nauwelijks meer voor. Uitgiften van enkele tientallen miljoenen oplagen komen sindsdien regelmatig voor. Sinds eind jaren '90 staan in bijv. de NVPH-catalogus de verkochte aantallen veelal niet meer vermeld. FDC E-1 met certificaat van echtheid Daarnaast werden allerlei kunstmatige verzamelobjecten gecreëerd, die bij aanschaf vrij veel geld hebben gekost, maar nu weinig of niets meer waard zijn. Een goed voorbeeld daarvan zijn de eerste dag enveloppen. Met de officiële uitgifte daarvan werd in 1950 begonnen. Tot en met het jaar 1956 bedroeg de oplage minder dan 50.000 exemplaren. In de periode 1957 tot en met 1961 lag de oplage tussen de 50.000 en 100.000 exemplaren. Daarna werd de oplage langzamerhand opgeschroefd tot een paar honderdduizend exemplaren per uitgifte. Sinds de jaren '90 zijn de oplagen langzamerhand weer verlaagd. Er was steeds minder vraag naar deze vorm van verzamelen. Sinds de invoering van de Euro liggen de oplagen weer op het niveau van de periode midden jaren '50. Waarom dit voorbeeld? De aanschafprijs van een eerste dag enveloppe bedroeg de frankeerwaarde van de zegels en bij de speciale uitgiften ook de toeslag, die op de zegel staat vermeld. Daarnaast werd een bedrag van Fl. 1,00 in rekening gebracht voor de enveloppe, waarop de zegels geplakt werden en voorzien van een speciaal stempel met de datum van de eerste dag van uitgifte. Op dit moment kun je de meeste eerste dag enveloppen voor een paar eurocent per exemplaar aanschaffen. Alleen de nummers E1 (CW € 8500,00) tot en met E61 (CW € 16,00) onbeschreven en beschreven zijn een stuk duurder in aanschaf. Ook enkele latere uitgiften hebben een hogere aanschafprijs (veelal kindblokken op eerste dag enveloppen). Vanaf uitgifte E62 staat in de NVPH catalogus uitsluiten een catalogusprijs vermeld voor onbeschreven enveloppen. Gestempelde vooroorlogse zegels van Duitsland, liefst met leesbare datum, zijn veel meer waard dan ongebruikte exemplaren Hieruit komt naar voren, dat indertijd een flink bedrag is betaald voor deze eerste dag enveloppen. Alleen de prijs voor de enveloppe, zonder de aankoopprijs van de postzegels, bedroeg al Fl. 1,00 (€ 0,44). Gelet op de huidige prijs van de eerste dag enveloppen (enkele eurocenten) kun je m.i. niet spreken van een goudmijn of renderende belegging. Desondanks kun je er als verzamelaar, als je de aanschafprijzen buiten beschouwing laat, toch veel plezier aan beleven (gevoelswaarde of psychologische waarde). Verzamelen is een erg leuke hobby. En een hobby mag geld kosten. Daardoor is er voor ieder portemonnee wel iets om te verzamelen. Lelijk gestempelde zegels zijn echter minder waard Om weer terug te komen op de aanvang van mijn verhaal, wat is de waarde van een postzegel, wil ik een aantal aspecten weergeven die op de waarde van de postzegel van invloed kunnen zijn. Naast de oplage zoals die hiervoor besproken is zijn nog een aantal andere factoren van invloed op de waarde van de postzegel. Naast het aspect van vraag en aanbod kunnen de volgende aspecten van belang zijn voor de waardebepaling, zoals de staat waarin de postzegel verkeert, kwaliteit, gebruikt of ongebruikt, zeldzaamheid, periode van uitgifte, interesse van verzamelaars. Vraag en aanbod Ook op het gebied van postzegels geldt, evenals voor allerlei andere producten, dat de prijs wordt bepaald door vraag en aanbod, dat wil zeggen, dat als er 1 object (postzegel) is en er meerdere verzamelaars interesse voor dit item hebben, de prijs wordt bepaald door het bedrag dat de toekomstige verkrijgers voor dit object over hebben. Hoe meer Duurdere zegels kunnen, ondanks een beschadiging, toch verzamel-waardig zijn geïnteresseerden des te hoger de aankoopprijs is. Andersom als er meerdere dezelfde objecten (postzegels) zijn en er weinig kopers of geïnteresseerden zijn, dan is de prijs van het object veelal lager. Een voorbeeld: Op twee achtereenvolgende veilingen wordt een gelijkwaardig zelfde object (postzegel) aangeboden met een inzetprijs van € 10,00. Op de eerste veiling zijn twee of meerdere geïnteresseerden die op dit object willen bieden. De hoogste bieder betaalt voor dit object een bedrag van € 17,50. Op de volgende veiling wordt een gelijkwaardig zelfde object (postzegel) aangeboden. Er zijn echter geen geïnteresseerden. Het object wordt niet verkocht. Was de koper van de eerste veiling op de tweede veiling aanwezig geweest, dan had hij het gelijkwaardige (object) voor een lagere prijs kunnen aankopen. Kwaliteit van de postzegel Goed en slecht gecentreerde zegel Met kwaliteit van de postzegel wordt bedoeld de staat waarin de postzegel verkeert. Hiermee wordt bedoeld hoe de postzegel er uit ziet, derhalve een zegel met een net poststempel, geen gebreken (scheurtjes, vouwtjes, beschadigingen), gave tanding en goed gecentreerd (postzegelbeeld exact midden op het papier, met aan iedere kant gelijke randen). Zo’n soort postzegel brengt meestal meer op dan een postzegel met een vet stempel, waardoor het zegelbeeld niet of nauwelijks meer zichtbaar is, gebreken heeft (scheurtjes, vouwtjes, beschadigingen) of een tanding die niet gaaf is, bijv. er ontbreken tanden of tanden zijn korter dan gebruikelijk. Gebruikt of ongebruikt Bij postzegels wordt ook onderscheid gemaakt tussen gebruikte en ongebruikte zegels. Gebruikte zegels zijn zegels die door de posterijen ongeldig zijn gemaakt, door middel van een afstempeling met veelal een speciaal poststempel. Gebeurde dat in vroeger tijden met de hand, in de loop van de tijden werd dit steeds verder gemechaniseerd en thans worden de zegels door postsorteermachines, die digitaal bestuurd Door zware afstempeling niet verzamelwaardig worden, ongeldig gemaakt. Bij ongebruikte zegels zijn er twee mogelijkheden: het betreft een postfrisse postzegel of een ongebruikte postzegel. Postfrisse postzegels zijn postzegels, die er uitzien alsof deze zojuist uit de drukkerij zijn gekomen. Bij postfrisse zegels moet de conditie van de postzegel hetzelfde zijn als op het moment van aankoop op het postkantoor. Bij oudere zegels met name zegel uit de vooroorlogse periode kan de kwaliteit minder zijn geworden door de tand des tijds. Ook licht en vocht kunnen een desastreuze invloed hebben op oudere postfrisse zegels. Befaamd zijn bijvoorbeeld vochtplekjes (bruin of tropisch) op postzegels. Ongebruikte zegels zijn zegels die niet meer in nieuwstaat verkeren, maar niet door middel van een afstempeling ongeldig zijn gemaakt. In de beginjaren was men niet zo goed op de hoogte hoe men postzegels moest bewaren. Hulpmiddelen zoals die tegenwoordig bestaan (klemstroken, insteekboeken) bestonden nog niet. Ondanks de beschadigingen een van de kostbaarste zegels ter wereld, er is maar één exemplaar bekend Meestal werden deze zegels in voordrukalbums bewaard en vastgeplakt. Ook werden postzegels met een speld ergens op vast geprikt. Dit is nog zichtbaar. Als men dit soort postzegels tegen het licht houd zie je miniem gaatje in de zegel. In een later stadium kwamen postzegelplakkertjes gebruikt (ook wel scharniertjes genoemd) en werden de zegels daarmee in de voordrukalbums bewaard. Postfrisse zegels uit deze periode zijn meestal zeldzaam en brengen een hoge prijs op. Omdat deze zegels vaak veel geld opbrachten zijn er vaak vervalste exemplaren in omloop gebracht. Ook werden ongebruikte zegels gerepareerd, door er bijv. een nieuwe gomlaag op aan te brengen. Het is verstandig om dit soort zegels te laten keuren om de echtheid te bepalen. Dat kost wat geld, maar het bespaart u een hoop ellende, want dit soort zegels zijn door het vervalsen in feite niets meer waard geworden. Zeldzaamheid Het zal u duidelijk zijn, dat postzegels die niet of nauwelijks meer te vinden zijn veel en veel meer waard zijn dan postzegels waarvan nog vele exemplaren beschikbaar zijn. Deze zeldzaamheid van met name oudere zegels wordt veroorzaakt door dat de oplage indertijd vaak gering was en omdat vele exemplaren vernietigd of verloren zijn De oranje en blauwe Mauritius, slechts een tiental exemplaren bekend gegaan. Postzegels bewaren was in vroeger tijden nu eenmaal niet een eerste levensbehoefte. Het verzamelen van postzegels gebeurde meestal door gefortuneerde mensen. Het gewone volk had wel andere dingen aan het hoofd. Voorbeelden van zeer zeldzame zegels zijn de door Brits Guyana uitgegeven "one penny magenta" en de door Mauritius uitgegeven "Blauwe en Oranje Mauritius". In Europa is de geel-oranje Tre Skilling Banco uit Zweden een zeer zeldzaam exemplaar en voorzover tot nu toe bekend de duurste zegel ter wereld. Periode van uitgifte Tre skilling banco Er zijn periodes geweest dat mensen, maar ook bedrijven, postzegels kochten als belegging, o.a. in de jaren zestig en begin jaren '70 en bijv. in perioden van oorlog of dreigende oorlogsomstandigheden. Door de grote hoeveelheden waarin deze postzegels werden uitgegeven en het feit, dat deze zegels als gevolg van o.a. het ouder worden van degenen die deze zegels aankochten, zijn deze postzegels in overvloed beschikbaar. Zoals reeds eerder aangegeven in dit artikel zijn zegels uit de periode 1850 tot 1940 vaak meer waard dan zegels uit de periode van na 1940. Interesse van de verzamelaar Een postzegel kan nog zo mooi zijn en in perfecte staat verkeren, als er geen interesse is van een verzamelaar zal de waarde toch redelijk laag zijn. Wat kunt u uit het vorenstaande opmaken Wat u als verkoper voor het aangebodene krijgt is, zoals hiervoor is weergegeven, afhankelijk van een grote hoeveelheid factoren. Dat geldt niet alleen voor Nederlandse postzegels maar ook voor buitenlandse postzegels. Ook voor poststukken, briefkaarten, postzegelboekjes, postzegelmapjes, speciale uitgiften, etc. geldt hetzelfde. De "schwarze einzer" van Beieren is de eerste zegel van een Duitse staat, en daarom zeer gezocht In principe moet u er van uitgaan dat u bijna altijd minder voor een verzameling ontvangt, dan u denkt. Alleen in het geval er bijzondere postzegels of postwaardestukken in de verzameling aanwezig zijn zal dat de verkoopprijs positief beïnvloeden. Kwaliteit en zeldzaamheid zijn veelal de meest belangrijke voorwaarden voor het bepalen van de prijs. De catalogusprijzen zijn veelal alleen een richtprijs, niet meer en niet minder. De overige voorwaarden zijn wat minder van belang, maar niet onbelangrijk. Globaal kan gesteld worden dat de prijs van (een) postzegel(s), rekening houdend met de hiervoor genoemde aspecten, ligt tussen de minimum vraagprijs van de verkoper en de maximumprijs die een koper er voor zal willen betalen. De laatste tijd worden er topprijzen betaald voor zegels van China Het internet is een goede bron om na te gaan of postzegels een bepaalde waarde hebben. Op veilingsites op internet zoals eBay, Marktplaats, Delcampe, Catawiki etc. zijn veel gegevens te vinden. Ook catalogi, veilingcatalogi en boeken kunnen u veelal verder helpen. Ook met behulp van Google kunt u nagaan of u Goud, een Belegging of Gewoon een Verzameling of Hobby in handen hebt. Mocht u daar toch niet uitkomen of vindt u dat te veel werk, dan kunt u ook via info@postkoets.nl contact met ons opnemen. U krijgt van ons altijd een eerlijk advies en een reële taxatie. Indien blijkt dat hetgeen u aanbiedt voor onze vereniging interessant is, willen wij graag de voorwaarden voor verkoop via onze vereniging met u bespreken. Indien het aangebodene niet interessant voor ons is kunnen wij u adviseren, wat voor mogelijkheden er voor u zijn om het aangebodene op andere wijze van de hand te doen. Maarten Veuger