Hulphonden Al sinds de oertijd hebben honden en mensen een relatie met elkaar, er zijn aanwijzingen dat wolven al tienduizenden jaren geleden door mensen werden gedomesticeerd. De wolf is een erg sociaal dier en leeft, net als de mens, in groepen (roedels) bij elkaar, waarbij er in Politiehond de groep een sociale rangorde heerst. De relatie wolf en mens had waarschijnlijk voor beiden voordelen, het dier kon gebruikt worden bij de jacht, om een kudde bijeen te houden of om te waarschuwen tegen vijanden, waarbij de wolf van de mensen te eten kreeg. Aangetoond is dat, als je met de meest sociale en Jachthond aanhankelijke dieren doorfokt, je een wild dier in enkele (mensen)generaties volledig gedomesticeerd kunt krijgen. Al in het oude Egypte en bij de Romeinen werd de hond als statussymbool gezien. Een goed voorbeeld is de faraohond, in de geschreven geschiedenis de oudste gedomesticeerde hond. Dit dier speelde een belangrijke rol in het dagelijks leven van koningen en edellieden. Met name in de Middeleeuwen gold de hond voor de hoogste klassen als Herdershond statussymbool, het verschafte de mens aanzien. Vanaf die tijd werden honden gefokt op uiterlijk, grootte en kleur, waardoor er verschillende rassen ontstonden. De hond werd door de adel niet alleen gehouden 'voor het nut' zoals de jachthond, maar ook als gezelschapsdier. Een goed voorbeeld is de Cavalier King Charles spaniël, die door koning Karel II van Engeland (1630-1685) steevast werd meegenomen naar openbare gelegenheden en naar het parlement. Voor het gewone volk was een hond als gezelschapsdier een te grote luxe. Wel werden ze gehouden als ze een nuttige functie konden vervullen, zoals waakhond, herdershond of trekhond. Zo kwamen er al aan het Melkmeisje met hondenkar eind van de 17e eeuw hondenkarren in het Hollandse straatbeeld voor. Met name in de periode tussen 1900 en de Tweede Wereldoorlog werd veel van de hond als trekdier gebruik gemaakt. Pas in 1962 werd het gebruik van hondenkarren in de Wet op de Dierenbescherming in Nederland verboden. De bijzondere eigenschappen van de hond, zoals een scherp gehoor en een fenomenale reukzin, zorgt ervoor dat de hond bij grote veelheid aan taken nuttig kan zijn. Waar de mens geluidsfrequenties kan waarnemen die maximaal tussen de 20 en 20.000 Hz liggen, kunnen honden al frequenties horen van enkele Herz, tot aan 50.000 Hz toe. Een hondenfluitje is voor de mens onhoorbaar, maar voor een hond is het een prima signaal. De reukzin is afhankelijk van het aantal reukreceptoren in de neus van de hond; het zal duidelijk zijn dat een hond met een lange neus, zoals de Duitse herder, beter kan ruiken dan een met een korte neus zoals de mopshond of de buldog. Gemiddeld kunnen honden toch zo’n miljoen maal beter ruiken dan de mens. Vanwege deze speciale eigenschappen worden honden voor een veelheid aan specifieke taken opgeleid en ingezet. We zagen al eerder dat honden al eeuwenlang worden gebruikt voor de jacht, voor het opsporen en apporteren van het geschoten wild. Ook als waakhond en voor het bijeenhouden van kudden bewijzen honden al eeuwenlang goede diensten. Al die tijd zijn de kracht, oplettendheid, intelligentie en trouw van de nederige Canis Lupus familiaris onmisbaar geweest op talloze praktische en gespecialiseerde manieren. De inzet als hulphond is echter iets van de laatste honderd jaar. Het bekendst in dit kader is de blindengeleidehond. De eerste school voor geleidehonden werd tijdens de Eerste Wereldoorlog in Duitsland gesticht, en was bedoeld om verblinde soldaten op het slagveld in veiligheid te brengen. De tweede school, Seeing Eye, werd in 1929 gesticht in New Jersey, USA, en twee jaar daarna werd in het Verenigd Koninkrijk de British Guide Dog Association opgericht. In Nederland houdt het Koninklijk Nederlands Geleidehond Fonds (KNGF) zich sinds 1935 bezig met de opleiding van blindengeleidehonden. Voor dit doel worden vaan de labrador, golden retreiver, herdershond of de Hollandse herder gebruikt. Dankzij de hulp van een geleidehond kunnen blinde en slechtziende mensen zich zelfstandiger, sneller, meer ontspannen, maar vooral veiliger verplaatsen. Speciaal voor autistische mensen bestaan er ook autismegeleidehonden. Ook de politie maakt graag gebruik van honden, met name wordt voor politietaken de Duitse herder gebruikt. Er wordt onderscheid gemaakt tussen surveillancehonden en speurhonden. Surveillancehonden assisteren in de dagelijkse surveillance of bij het optreden van de Mobiele Eenheid. Zij zijn er op getraind om personen in bedwang te houden tot ze door agenten ingerekend kunnen worden. Omdat veel mensen toch ontzag hebben voor dit soort honden kan alleen al hun aanwezigheid een menigte tot bedaren brengen en de openbare orde te herstellen. De eerste politiehonden werden begin 20e eeuw geïntroduceerd in Genk (België). Omdat men voor de bewaking van de stad geen geld had om mensen aan te nemen werd besloten om het met honden te proberen. Dit werd zo’n succes dat al snel politiekorpsen in diverse steden overgingen tot het opzetten van een hondenbrigade. Vanwege eigenschappen als een actief karakter en een groot reukvermogen worden vooral Duitse, Hollandse en Mechelse herders getraind als politiehond. In Nederland worden ook de Rottweiler en de Dobermann hiervoor opgeleid. Speurhonden worden specifiek getraind om bepaalde geuren te herkennen. De meeste hondenrassen die tot de speurhonden worden gerekend hebben lange hangende oren. Een theorie is dat dit hen Verschillende hulphonden aan het werk helpt om een bepaalde geur beter te kunnen ruiken omdat het de geur in de buurt van de neus houdt. De bekendste speurhond is wel de Bloedhond, een van oorsprong Belgisch ras. De hond wordt veel gebruikt voor het opsporen van mensen, vroeger was hij vooral voor de hertenjacht populair. Het ras is vooral bekend vanwege het uitzonderlijk goede reukvermogen, hij kan ook een redelijk oud geurspoor nog goed volgen. Om die reden is de Bloedhond in het verleden ook regelmatig gekruist met andere rassen, met het doel het reukvermogen van die rassen te verbeteren. Drugshond Speurhonden worden ook getraind om één specifiek soort geur te herkennen, bijvoorbeeld drugs, geld, explosieven of brandversnellers. Honden kunnen dan zorgen voor geuridentificatie, door verdachten te linken aan zaken die op een plaats delict zijn aangetroffen. In veel gevallen wordt een dergelijke identificatie in een rechtszaak als bewijs geaccepteerd. De laatste jaren beschikt de politie over een speciale eenheid, het Urban Search and Rescue Team Douanehond (USAR). Dit is een team van specialisten dat wordt uitgezonden naar rampgebieden waar mogelijk nog overlevenden onder het puin begraven liggen. Omdat elke seconde telt, kunnen honden de overlevenden aanwijzen, zodat graafwerkzaamheden gerichter kunnen plaatsvinden. Binnen de Nederlandse politie zijn hiervoor zestien reddingshonden met hun geleiders beschikbaar. Brandweerhond Ook de brandweer maakt gebruik van honden, maar dan vooral om de oorzaak van een brand op te sporen. Door hun scherpe neus kunnen ze ruiken of er brandversnellers gebruikt zijn en dat de brand is aangestoken. Ook kunnen ze aangeven of er meerdere brandhaarden zijn, wat ook weer een aanwijzing is voor een misdrijf. In de VS werden in de 19e eeuw met name dalmatiërs in de kazerne gehouden, om te voorkomen dat paarden of gereedschap werd gestolen. De paarden die in die tijd voor de brandweerwagens gebruikt werden hadden ook veel baat bij een hond als gezelschapsdier, en met name de dalmatiër bleek daarvoor erg geschikt. In de bergen werd vroeger veel gebruik gemaakt van reddingshonden, om mensen op te sporen en uit de sneeuw te redden. Met name de Berner-Sennenhond en de Sint-Bernard werden voor dit doel ingezet. De naam Sint-Bernard is afkomstig van het Sint Bernard klooster, gelegen op de vroeger vaak verraderlijke Sint Bernardpas in de westelijke Alpen tussen Zwitserland en Italië. De pas, het klooster met gastenverblijf en de honden zijn vernoemd naar Bernard de Menthon, een monnik die in de 11e eeuw het klooster stichtte. Deze gigantische honden werden vroeger voor het reddingswerk veelvuldig ingezet, maar nooit met het karakteristieke vaatje brandewijn om hun Schilderij van Sir Edwin Landseer (1820) nek. Dat verhaal is een verzinsel, ontstaan doordat de Engelse schilder Edwin Landseer in 1820 een schilderij maakte waarop een redding van Sint-Bernards werd uitgebeeld, mét vaatje om de nek van de hond. Dat paste wel in het romantische beeld van die tijd, en het vaatje is in de herinnering van de mensen gebleven. Overigens zou het heel verkeerd zijn om verkleumde mensen alcohol te geven, maar dat terzijde. Tot slot de sledehond, wiens geschiedenis al rond 4000 jaar geleden begon toen in Noord-Siberië nomadische stammen voor het eerst honden voor een slede spanden om lasten te trekken. Sinds die tijd hebben de bewoners van de eenzame, door vorst en sneeuwstormen geteisterde poolgebieden sledehonden gebruikt om zich te kunnen voeden, kleden, verwarmen en verplaatsen. Ook aan de kusten van Alaska leefden al 1800 jaar voor Christus Eskimo's die voor hun levensonderhoud volledig op hun honden waren aangewezen; zij spanden drie of vier honden in harnas achter elkaar voor lange sledetochten. De barre omstandigheden schiepen sterke, wolfachtige, dichtbevachte honden, die tegen vermoeidheid en ontberingen waren opgewassen en die voor hun inspanningen met een minimale hoeveelheid voedsel beloond behoefden te worden (ook heden ten dage kunnen onze sledehonden volstaan met ongeveer tweederde van de hoeveelheid voedsel ten opzichte van andere hondenrassen). Er is tegenwoordig geen dier ter wereld dat zo dicht bij de mens staat als de hond. Vaak wordt het 'de beste vriend van de mens' genoemd, en in veel families maakt een hond deel uit van het gezin. Dat een hond graag zijn baasje wil dienen en leergierig is maakt het dier bijzonder geschikt voor speciale taken. Hulphonden hebben een lange, trotse staat van dienst bij militaire-, politie- en reddingsdiensten, en blijven een essentiële rol spelen bij het helpen en ondersteunen van hun tweebenige begeleiders. Denk daar maar eens aan als u uw huisdier een volgende keer een knuffel geeft. Ton Vis