 |
De pioniers van de Jazz
De Jazz ontstond ten tijde van de eeuwwisseling, zo rond 1900 gelijktijdig in verschillende steden van het zuiden van Noord-Amerika, hoewel in het algemeen New Orleans als de enige bron wordt gezien. In deze stad ontstond een situatie waardoor de Jazz zich kon uitkristalliseren, aangezien er vele rassen en volkeren waren verenigd.
Hier troffen Europese en Afrikaanse tradities elkaar, de Europese muziektraditie vermengde zich met de dansen, ritmes en gezangen van de negers. Het resultaat was het ontstaan van de heden ten dage algemeen bekende "New Orleans stijl".
Deze stijl wordt gekenmerkt door drie melodische lijnen, die meestal door de trompet, trombone en klarinet worden geblazen. Tegenover deze drie melodie instrumenten staat een groep ritme instrumenten: tuba of bas, slagwerk, banjo of gitaar en soms een piano.
In het middelpunt van de Jazztraditie staat de blues, een twaalfdelige maatvorm met een heel eigen verloop en de karakteristieke "blue notes". Een van de belangrijkste componisten van de blues was William Christopher Handy.
De bekende stukken van hem zijn St. Louis Blues, Memphis Blues, Beale Street Blues, Yellow Dog Blues en de Joe Turner Blues. In 1941 schreef W.C Handy zijn autobiografie onder de titel "Father of the blues". Deze tekst zien we ook op de postzegel die ter ere van hem in 1969 is uitgegeven.
De allesoverheersende figuur uit de Jazz is zonder twijfel de op 4 juli 1900 in New Orleans geboren Louis Armstrong.
Hij speelde al op jonge leeftijd mee in het orkest van de trombonist Kid Ory. In 1922 deed de toenmalige "King of Jazz" Joe Oliver een beroep op Armstrong om voor zijn band in Chicago te komen spelen, niet wetende dat de jonge Louis hem spoedig van de troon zou stoten. Van 1925 tot 1928 stelde Louis Armstrong zijn legendarische "Hot Five" en "Hot Seven" samen.
Vanaf 1929 speelde hij bij voorkeur als solist in grote orkesten en vanaf 1947 met een kleine bezetting met zes muzikanten, die onder de naam "Louis Armstrong All Stars" optraden. Een lange rij grammofoonplaten begeleidt de muzikale weg van het ene succes naar het andere. Louis Armstrong is ook de Jazzmusicus die het meest geëerd wordt op postzegels.
Diverse landen zoals Senegal, Mali, Tsjaad, Gabon, Niger en Opper-Volta hebben hem met een zegel vereerd.
De eveneens in New Orleans geboren klarinettist en sopraansaxofonist Sidney Becket speelde in 1940 samen met Louis Armstrong enige nummers zoals de "Cool Cart Blues" en "2.19 Blues".
Ook hij speelde eens bij Joe King Oliver, begeleidde de legendarische blueszangeres Bessie Smith en zat vanaf 1925 in het orkest van Duke Ellington. In 1949 vestigde Sidney Becket zich in Frankrijk waar hij een grote invloed had op de Europese Revivalbeweging.
De in 1919 in Newport News (Virginia) geboren zangeres Ella Fitzgerald maakte enkele van haar mooiste opnamen met Louis Armstrong. Beroemd zijn ook de opnamen van Ella Fitzgerald met Duke Ellington, die onder de titel "Duke Ellington"s Songbook" in 1956/57 zijn gepubliceerd.
Hiermee zijn we aangekomen bij een van de belangrijkste orkestleiders en componisten van de Jazz, Edward Kennedy Ellington, "Duke" genaamd. Van zijn talrijke composities noemen we "Black and Tan Fantasy", "Echoes of the Jungle" en de suites "Black, Brown and Beige", "Perfume Suite" en "A tone parallel to Harlem", zijn muziek is heden ten dage nog levendig en modern als ooit te voren.
Een ander groot orkestleider is ontegenzeggelijk Count Basie. Hij speelde in de Swing tijd van de dertiger jaren en is een meester van de in Kansas City ontwikkelde Riff stijl, waarin de uit de Afrikaanse muziek stammende roep en antwoord op de Jazz, groot orkestraal wordt toegepast. Samen met het Count Basie orkest maakte ook Ella Fitzgerald een reeks belangrijke opnamen.
Ook de in 1964 overleden Nat "King" Cole, begonnen als Swingpianist, mogen we natuurlijk niet vergeten.
De opnamen van zijn trio uit de veertiger jaren worden heden nog tot de mooiste van het swingtijdperk gerekend. Nat King Cole was een leerling van Earl Hines en heeft in het bijzonder het spel van Oscar Peterson beïnvloed.
Tijdens de vijftiger jaren ging hij in toenemende mate op de commerciële toer, wat er uiteindelijk toe leidde dat hij louter populaire muziek maakte bestemd voor de Hitparade.
Een bijzondere plaats in de Jazz neemt de uit Pittsburg stammende pianist Erroll Garner in. Zijn stijl is altijd te herkennen, na lange intro's volgt zeer verrassend het thema.
Karakteristiek is zijn spel met de linkerhand, het klinkt alsof de "beat" te laat komt waardoor een sterke ritmische spanning wordt opgeroepen.
Een van de baanbrekers van de Jazz van heden is de te vroeg gestorven John Coltrane. Zijn grote doorbraak als tenorsaxofonist kwam met zijn solo "Round about Midnight" in 1955 in het kwintet van Miles Davis. Bij Davis en later bij Thelonius Monk ontwikkelde John Coltrane zijn "Sheets of Sounds", razendsnelle, regelmatig gespeelde passages. In 1964 ontdekte hij de New Yorkse avantgarde en speelde hij met jonge musici vrije Jazz, tot atonaliteit toe.
Miles Davis is een van de belangrijkste trompettisten van de hedendaagse Jazz. Hij begon op achttienjarige leeftijd bij Charlie Parker en Dizzy Gillespie te spelen en doorliep alle stadia van de Bebop tot de hedendaagse stijl. Hij was ook degene die vele Jazzmusici tot vernieuwingen aanzette. Men noemt de jongste fase "Elektronische Jazz" vanwege de vele elektronische instrumenten die gebruikt worden. Miles Davis blaast daarbij zijn trompet met een Wah-Wah pedaal via de versterker.
De muzikant Jimmy Smith was er verantwoordelijk voor dat het orgel in de Jazz een belangrijke rol ging spelen. Voor zijn tijd waren het pianisten die ook het orgel bespeelden, Smith heeft echter de gelijkwaardigheid van het orgel in de Jazz bereikt. Tot welke dynamiek het elektronisch orgel in staat was kwam in zijn opname "The Champ" uit de vijftiger jaren duidelijk tot uiting.
De Amerikaanse componist George Gershwin componeerde talrijke melodieën, die steeds weer Jazzmusici van uiteenlopende stijlrichtingen inspireerden. Als voorbeelden hiervan de nummers "I got rhythm", "Lady be good", "The man I love" en "Someone to watch over me". Ook zijn omvangrijke composities zijn door de Jazz beïnvloed, hiervan zijn "Rhapsody in blue", "Concerto in F" en de negeropera "Porgy and Bess" de grote voorbeelden.
Dat de Jazz nog volop in de belangstelling staat merken we aan de grote publieke opkomst tijdens het Northsea Jazz Festival dat ieder jaar in Nederland gehouden wordt en waar nog steeds de oude, maar ook de jongere generatie Jazzmuzikanten hun beste nummers ten gehore brengen.
Gerard van Dooren
|
