De zestiger jaren
Ook in de zestiger jaren is er op het gebied van cultuur, nieuws, sport en het openbare leven veel gebeurd. Eigenlijk moeten we beginnen waar we in het eerste deel zijn geëindigd, in 1959.
In het schooljaar 1959-1960 word melk op de scholen gepromoot, met de slogan "Schoolmelk moet". Uit een Engels onderzoek was gebleken dat kinderen die dagelijks melk drinken beter groeiden en minder ziek waren. De schoolmelk werd in kleine flesjes dagelijks op school afgeleverd. Een kind dat iedere dag drie glazen melk dronk mocht zich M-brigadier noemen. In 1964 verscheen Joris Driepinter op de buis, een ventje dat met drie flessen melk onder de arm allerlei zware klussen klaarde.
Naar voorbeeld van de Duitse pop Lilli ontwerpt de Amerikaanse firma Mattel de eerste pop voor kinderen met een volwassen figuur, Barbie. Barbie was genoemd naar een dochter van haar geestelijk moeder Ruth Handler, "Barbara".
Het werd een wereldhit, vele jonge meisjes zeurden bij hun ouders om een Barbiepop. Later zijn er nog vele varianten van de pop gefabriceerd.
De Amerikaanse filmster Marilyn Monroe, geboren als Norma Jeane Mortenson, is met haar zorgeloze glamour het icoon voor vele vrouwen. Ze speelde uitdagende maar tegelijkertijd ook kwetsbare personages. Ze werd ontdekt door een legerfotograaf die in de vliegtuigfabriek waar ze werkte kwam fotograferen. Ze schittert als pin-up girl op tientallen tijdschriften, dat bracht haar droom om filmster te worden dichterbij. Na wat onbeduidende rollen breekt ze midden jaren vijftig door. De foto’s in de opwaaiende witte jurk trekken massa’s mensen naar de bioscoop. Helaas werd zij op 5 augustus 1962 dood in haar appartement aangetroffen door haar huishoudster, ze bleek te zijn overleden aan een overdosis slaapmiddelen.
Het fenomeen "Bermtoerisme" doet haar intrede: alsof er niets leukers te doen was brachten autobezitters begin jaren '60 hun tijd door op een picknickkleed of klapstoel in de berm. Terwijl de kinderen in het gras speelden vergaapten de ouders zich met een thermoskan koffie en broodjes bij de hand, zich een zondagmiddag lang aan de nieuwste automobielen en hun berijders. Kenners herkenden aan de nummerplaat de herkomst van het voertuig. Bermtoeristen ontmoetten veel onbegrip en kritiek. De hoeveelheid zwerfvuil is de tegenstanders een doorn in het oog en het toenemende verkeer maakte het in de loop van de jaren zestig minder aantrekkelijk en gevaarlijk bovendien. Het leidde tot een verbod van nodeloos stoppen en bermtoerisme langs de snelweg waardoor het aantal pleisterplaatsen met picknickzones op veilige afstand van het verkeer toenam.
In 1962 maakten we kennis met de onbreekbare plastic bewaardozen van Tupperware, een echte nouveauté in de keuken. Omdat ze luchtdicht af te sluiten zijn houden ze het te bewaren voedsel langer vers en blijft de koelkast vrij van etensluchtjes. Geestelijk vader van de polyethyleen bakjes was de Amerikaan Earl Tupper die ze in de jaren 40 in de Verenigde Staten had geïntroduceerd.
Hoewel de telefoon al in de 19de eeuw in Nederland zijn intrede had gedaan duurde het tot de jaren vijftig en zestig van de 20e eeuw voordat huishoudens een telefoonaansluiting en een huurtoestel hadden. Het zwart bakelieten moderne toestel was in een wand- of tafelmodel te verkrijgen. Het met cijferdraaischijf uitgevoerde toestel was eenvoudig te bedienen door het toen niet al te lange telefoonnummer, 3, 4 of 5 cijfers, te draaien.
Brommers waren er toen in diverse maten en uitvoeringen te koop. De Puch een dure en niet eens de beste brommer, was voor minimaal 650 gulden te koop. Scholieren deden allerlei vervelende vakantiebaantjes om maar een tweedehands exemplaar te kunnen bemachtigen. Het model was een statussymbool voor zogenaamde artistiekelingen, ze rivaliseerden met de vetkuiven van de ambachtschool die op een Zündapp of Kreidler reden. Al was de Puch niet het snelste weg bij het stoplicht, hij blonk wel uit in uiterlijk voorkomen. De rechtgeaarde Puchliefhebber nam de brommer niet zoals die uit de fabriek kwam. Met name het stuur moest eraan geloven: hoe hoger hoe beter. En het opvoeren, tot wel boven 70 km per uur, was een populaire bezigheid.
Het is een warme augustusdag in 1963 als de zwarte bevolking van de Verenigde Staten een vreedzame protestmars houdt in Washington DC. Dan houdt hun held, de zwarte dominee en burgerrechten voorvechter Martin Luther King, er een gedenkwaardige toespraak over zijn droom: een wereld waar alle rassen in harmonie en gelijkheid leven. President Kennedy brengt King’s droom dichterbij door haast te maken met een wet die de rassenscheiding in de Verenigde Staten beëindigt. Door zijn charismatische optreden en consequente oproep tot lijdzaam protest dwingt King respect af bij blank en zwart. In die tijd waarin de Ku Klux Klan en de Politie in de zuidelijke staten zwarten hard aanpakken blijft King geweld afzweren, met resultaat. In 1964 wordt de burgerrechtenwet door het Congres aangenomen. Vier jaar later treft een geweerschot de moegestreden dominee dodelijk in het hoofd.
Met de woorden: "Bedankt lieve mensen in de RAI, bedankt lieve mensen in het land, bedankt winkeliers, bedankt iedereen" besluit Mies Bouwman de grootse inzamelingsactie Open het Dorp. Het was de eerste grote geldinzamelingsactie op televisie. Doel van deze actie was het inzamelen van geld voor de bouw van een woongemeenschap voor lichamelijk gehandicapten: het Dorp bij Arnhem. De initiatiefnemer was de arts A. Klapwijk, deze kreeg steun van de AVRO die een uitzending voor de inzameling wilde maken met als presentatrice Mies Bouwman. Zij werd hierdoor in een klap bekend en geliefd bij het Nederlandse publiek.
Na een aanloop in de jaren vijftig breekt de pick-up in de jaren zestig definitief door. De geluidskwaliteit werd steeds beter, dankzij verbeterde naalden van saffier of -beter nog- van diamant. Zodoende kwamen Elvis Presley en Bill Haley and his Comets meer tot hun recht, maar ook de liefhebber van de klassieke muziek haalt zijn hart op. Voor f 112,- kocht je in 1956 een Philips platenspeler in een koffer die men overal mee naar toe kon nemen. En dat gebeurde dan ook, de bezitter van een koffergrammofoon was een welkome gast bij vrienden of op feestavondjes. Een beperkte platenverzameling was dan ook geen probleem, want begerige oren wilden de populaire liedjes best wat vaker horen. Niet voor niets ontstaat dan de term "grijsdraaien".
Elk jaar wanneer de vorstperiode aanbreekt begint het bij schaatsend Nederland alweer te kriebelen. Zou er een Elfstedentocht komen? Op 18 januari 1963 was het dan zover. Onder barre omstandigheden door scheuren in het ijs, de ijzige kou en de noordoosterstorm, werd de tocht verreden. Reinier Paping won de tot nu toe zwaarste Elfstedentocht, van de 568 wedstrijdrijders haakten er 510 af. Bij de EHBO posten werden aan de lopende band bevriezingsverschijnselen, snijwonden en kneuzingen behandeld, maar Paping had zich goed voorbereid en finishte ongedeerd.
Sportief gezien ging het in de jaren zestig uitstekend, en internationale roem werd behaald door judoka Anton Geesink. Hij was in 1964 voor Nederland het onbetwiste hoogtepunt op de Olympische Spelen van Tokio, waar Judo voor het eerst een Olympische sport was. Alle ogen waren gericht op de Japanner Akio Kaminaga, maar tot groot verdriet van de Japanners pakte Anton Geesink het goud. Ook de wielerploeg won goud, en de zwemsters Ada Kok en Erica Terpstra veroverden zilver en brons.
Als eerste Nederlander wint Sjoukje Dijkstra in 1964 een gouden medaille op de Olympische Spelen. In Innsbruck schaatst ze de sterren van de hemel, in de wetenschap dat Koningin Juliana vanaf de tribune toekijkt. Vier jaar eerder was ze vanuit Squaw Valley thuisgekomen met een zilveren plak. Jarenlang presteerde de kunstrijdster op de schaats op topniveau, met drie wereldtitels en vijf Europese.
Het is een spannende laatste tijdrit op 21 juli 1968. Jan Janssen moet hem winnen om als eerste Nederlander de Ronde van Frankrijk op zijn naam te schrijven. Zijn belangrijkste concurrent is de Belg Herman van Springel die de rit begint met 16 seconden voorsprong en op dat moment de gele trui drager is. In een adembenemend spannende race is Jan Janssen in 1 uur, 20 minuten en 9 seconden de snelste op die laatste 55 kilometer, en laat in het algemeen klassement zijn opponent 38 seconden achter zich. Twee jaar eerder had hij de tourzege voor zij neus laten weg kapen door de Fransman Lucien Aimar. De uitzinnige Nederlandse fans droegen een huilende Jan Janssen in het Parijse stadion Vincennes op de schouders rond.
Word vervolgd.
Gerard van Dooren