De Victoria Cross onderscheiding Het Victoria Cross, de hoogste Britse militaire onderscheiding en wellicht de hoogst gewaardeerde dapperheidsonderscheiding ter wereld, werd op 29 januari 1856 bij Koninklijk Besluit door de toenmalige Koningin Victoria ingesteld. Postzegel van Groot-Brittannië uit 1990 met het Victoria Cross Het 150-jarig bestaan van deze prestigieuze onderscheiding is in Groot Brittannië uitvoerig filatelistisch herdacht met een serie postzegels, een velletje en een "prestige boekje" met het uiterlijk van het doosje waarin het Victoria Cross wordt uitgereikt. Maar ook eerder is deze bijzondere medaille op postzegels vereeuwigd. Dit artikel geeft een overzicht van de aanleiding, geschiedenis en bijzonderheden van de Victoria Cross onderscheiding. Ruim 150 jaar geleden, van 1853 tot 1856, werd in het zuiden van Rusland een bijzonder bloedige oorlog gevoerd, die bekend is geworden als de "Krimoorlog". In eerste instantie had de Russische Tsaar een geschil met de Turkse Sultan over het beschermheerschap van een aantal heilige plaatsen in Palestina, waarop Rusland in 1853 Moldavië en Walachijë (in het huidige Roemenië) binnenviel en er een oorlog tussen Rusland en Turkije uitbrak. In november vernietigde een Russische zeemacht de De omslag van het Britse prestigeboekje, in de vorm van het doosje van de VC onderscheiding Turkse vloot bij Sinope, waarna begin 1854 de Turken steun kregen van Britse en Franse legereenheden die beducht waren dat Rusland een rol in het Middellandse Zeegebied zou gaan spelen. Ook Oostenrijk-Hongarije dreigde aan de oorlog deel te nemen, waarop de Tsaar zijn troepen terugtrok uit de bezette gebieden die prompt door Oostenrijk-Hongarije werden ingenomen. Hoewel Rusland daarmee de angel uit het conflict gehaald had besloten de geallieerde troepen, vanaf januari 1855 ook bijgestaan door het koninkrijk Sardinië, de Krim aan te vallen en Sebastopol, de haven van de Russische vloot in de Zwarte Zee, aan te vallen. Deze stad werd in september 1855 ingenomen. Na de troonsbestijging van tsaar Alexander II begonnen vredesonderhandelingen, die uiteindelijk zouden leiden tot de Vrede van Parijs (1856). Een van de zegels die op 21 september 2006 zijn uitgegeven ter herdenking van 150 jaar Victoria Cross De Krimoorlog staat ook bekend als de 9e Russisch-Turkse oorlog. Bij dit conflict waren voor het eerst oorlogscorrespondenten aanwezig, zodat de heldendaden maar ook de ontberingen en strijd van de troepen in de westerse kranten breed werden uitgemeten. De Krimoorlog is ook bekend geworden door Florence Nightingale, die de gevaren van het slagveld trotseerde om de soldaten medische hulp te bieden. In die tijd was dat, zeker voor een vrouw, een ongehoorde zaak en een uiterst riskante onderneming. Door de Britten was de oorlog, zowel op politiek als militair gebied, bijzonder slecht voorbereid. Zo moesten de Britse troepen het tijdens de koude winter op de Krim stellen zonder bescherming tegen de vorst, Australië gaf in 2000 een munt uit van AU$ 1,- t.g.v. de uitreiking van de eerste VC aan een Australiër, 100 jaar geleden de juiste uniformen en zonder voldoende eten. Over de schandalige omstandigheden werd in de grote kranten van die tijd veel ophef gemaakt. Ook op militair gebied werden er fouten gemaakt. Met name de beroemde "Charge van de lichte brigade" (The charge of the light brigade) wordt gerekend tot een van de grootste Britse militaire blunders ooit, al wordt deze blunder door Britse historici nog vaak voorgesteld als een ware heldendaad. Franz von Suppé heeft aan deze gebeurtenis nog een mooi muziekstuk gewijd. Om ervoor te zorgen dat de bevolking van Groot Brittannië de oorlog die het Britse Rijk op de Krim tegen de Tsaar van Rusland voerde niet zou vergeten, werd een onderscheiding "voor bijzondere dapperheid in het aangezicht van de vijand" ingesteld, het Victoria Cross. Deze onderscheiding werd op 29 januari 1856 bij Koninklijk Besluit ingevoerd. Het ereteken bestaat uit een Maltees kruis, uitgevoerd in brons, met in het midden de koninklijke kroon met daarboven de Britse Leeuw. In de halve cirkel onder de kroon staat simpel "FOR VALOUR" (voor dapperheid). In eerste instantie was het de bedoeling dat hier "FOR BRAVERY" gegraveerd zou worden, maar op aanbeveling van Koningin Victoria werd dit gewijzigd omdat men zou kunnen veronderstellen dat alléén de ontvangers van het Victoria Cross zich in de strijd moedig hadden gedragen. Het kruis hangt aan een gesp, waarbij de ophanging de vorm heeft van een "V" (van zowel Victoria als van Valour). Aan de achterzijde van de gesp wordt de naam van de ontvanger gegraveerd, Een jonge matroos die de onderscheiding kreeg voor dapperheid tijdens WO I. Voor marinepersoneel was het lint blauw. zijn rang en nummer van het regiment, squadron of de eenheid waaronder de ontvanger diende, of de naam van het schip waarop hij voer. Op de achterzijde van de medaille zelf wordt de datum gegraveerd waarop de heldendaad heeft plaatsgevonden waarvoor de onderscheiding werd verleend. Kruizen die aan marinepersoneel werden uitgereikt hadden een blauw lint, terwijl die van het leger aan een rood lint werden opgehangen. Vanaf 22 mei 1920 werd de kleur in donkerpaars gewijzigd, waarbij dit onderscheid verviel. Dit om ook heldenmoed van de Royal Airforce te kunnen belonen. Noel Chavasse (boven) en Charles Upham zijn twee van de drie personen die de onderscheiding tweemaal kregen toegekend. Upham is Nieuw-Zeelander. Als een drager van het Victoria Cross nogmaals voor deze onderscheiding in aanmerking komt, wordt er een extra gesp aan het lint bevestigd met aan de achterzijde alleen de datum. Er wordt dus geen tweede kruis uitgereikt, wel heet de onderscheiding dan "VC and Bar". In totaal hebben drie personen ooit de Victoria Cross tweemaal ontvangen. De onderscheiding is zó belangrijk dat de ontvanger voor de rest van zijn leven de letters "VC" achter zijn naam mag zetten. Ook ontvangt hij een jaarlijkse toelage die door de regering wordt vastgesteld, op dit moment voor Britse onderdanen £ 1,495 per jaar. Alle toekenningen van de Victoria Cross worden bekend gemaakt in de London Gazette. Het verhaal gaat dat alle Victoria Crosses worden vervaardigd van het brons van twee Russische kanonnen van Chinese makelij, die door Farrier-Major James Atkinson van de Royal Artillery bij de belegering van Sebastopol werden Ook Canada heeft een speciale zilveren dollar aan het Victoria Cross gewijd buitgemaakt. De overblijfselen van deze kanonnen worden nog steeds zorgvuldig bewaard in de kluizen van het 15e Regiment Royal Logistic Corps in Donnington, Telford. Op dit moment is er nog ca. 10 kg brons over, waaruit nog 80 tot 85 kruizen kan worden vervaardigd. Bij wet is vastgelegd dat alleen de gebroeders Hancocks (juweliers in Londen), nu Hancocks & Co., de kruizen mogen vervaardigen. Toch blijken er ook tijdens de Boxeroorlog buitgemaakte Chinese kanonnen te Enkele van de vele tientallen speciale stempels die op 21 september voor de nieuwe serie zegels zijn gebruikt zijn gebruikt voor het vervaardigen van de kruizen, in het bijzonder die welke in de Eerste Wereldoorlog zijn uitgereikt. Ook tijdens de Tweede Wereldoorlog, van 1942 tot 1945, was het brons uit Sebastopol zoek zodat er ander materiaal gebruikt moest worden voor de vijf kruizen die in deze periode werden uitgereikt. Het Victoria Cross heeft een hoogte van 41 mm, een breedte van maximaal 36 mm en weegt ca. 27 gram. Op verzoek van Koningin Victoria werd besloten de onderscheiding in te laten gaan vanaf 1854, toen Groot Brittannië in oorlog raakte met Rusland. Zo konden ook de helden van de Krimoorlog geëerd worden. Een van de eerste ontvangers van een Victoria Cross, Charles Lucas. De eerste ceremonie waarop Koningin Victoria een aantal onderscheidingen uitreikte was op 26 juni 1857 in het Londense Hyde Park. De eerste aan wie volgens de overleveringen het Victoria Cross werd toegekend was stuurman Charles David Lucas aan boord van Hr.Ms. Hecla, die op 21 juni 1854 een explosief dat op het dek was terechtgekomen optilde en in zee gooide, waar het direct daarna ontplofte zonder veel schade aan het schip en de bemanning aan te richten. Oorspronkelijk kon het Victoria Cross alleen aan levende personen worden toegekend, pas in 1905 werd het mogelijk om de onderscheiding ook postuum toe te kennen. Iedere soldaat in dienst van het Britse leger of de Navy kon in aanmerking komen, ongeacht zijn rang, maar geen personen van Indische of Afrikaanse herkomst. Pas in de 20ste eeuw kwam iedereen in dienst van de Kroon in aanmerking. De eerste Indische soldaat die de VC ontving was Khudadad Khan in 1914. Ook kan de dapperheidsonderscheiding aan niet-Engelsen worden verleend, in totaal is dit 14 keer gebeurd. De Ghurkha Agansing Rai, die z'n VC verwierf voor dapper optreden tegen de Japanners in Birma tijdens WO II. Tot op de dag van vandaag is het Victoria Cross 1356 keer toegekend, 1352 keer aan natuurlijke personen, drie keer een "Bar" (voor de tweede keer aan dezelfde persoon) en één is in 1921 verleend aan de Onbekende Amerikaanse Soldaat uit de Eerste Wereldoorlog. Uit wederkerigheid ontving de Britse Onbekende Soldaat de US Medal of Honor. Sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog is de onderscheiding slechts 13 keer toegekend: vier tijdens de Koreaanse Oorlog, een tijdens de schermutselingen tussen Indonesië en Maleisië in 1965, vier aan Australiërs tijdens de Vietnamoorlog, twee tijdens de Falkland Oorlog in 1982 en een tijdens Twee Britse militairen die postuum het Victoria Cross ontvingen voor acties tijdens de Falkland Oorlog de Tweede Golfoorlog in 2004. Zeer recent, op 14 december 2006, werd de voorlopig laatste VC postuum uitgereikt aan korporaal Bryan Budd, voor diens extreme dapperheid bij de strijd in Afghanistan tegen de Taliban, waar hij op 20 augustus jl. tijdens een actie overleed. Op dit moment zijn er wereldwijd nog 12 houders van het Victoria Cross in leven: zes Britten, twee Australiërs en vier Ghurkha's. Acht van deze houders ontvingen de VC voor acties tijdens de Tweede Wereldoorlog. Bladzijde uit het Britse prestigeboekje, met op de achtergrond de voorlaatste VC-ontvanger Johnson Gideon Beharry die, zelf zwaar gewond, in 2004 in Irak z'n manschappen in veiligheid wist te brengen. Na het overlijden van een VC gedecoreerde wordt de onderscheiding veelal geschonken aan een regiments- of legermuseum, als de familie er tenminste afstand van wil doen. Gezien de grote zeldzaamheid worden voor originele onderscheidingen op veilingen enorme bedragen neergeteld. Zo werd de VC die in 1944 was uitgereikt aan sergeant Norman Jackson van de RAF in april 2004 geveild voor het bedrag van £ 235,250. Op 24 juli 2006 bracht de VC van de Australische kapitein Alfred Shout, uitgereikt in 1915, het recordbedrag op van 1 miljoen Australische dollars. Verscheidene kruizen zijn gestolen, soms uit musea, deze worden steevast op de Interpol-lijst van gestolen goederen geplaatst. Britse en Canadese Victoria Cross naast elkaar Canada, Australië en Nieuw Zeeland hebben inmiddels hun eigen versie van de Victoria Cross. Australië was het eerste land van de Britse Gemenebest die de eigen onderscheiding instelde, en wel op 15 januari 1991. Hoewel het een aparte onderscheiding is ziet hij er het zelfde uit als z'n Britse tegenhanger. Canada volgde toen Koningin Elizabeth in 1993 een wetsvoorstel ondertekende waarmee de Canadese VC werd ingesteld. Deze lijkt op de Britse Canadese Victoria Cross met inscriptie "PRO VALORE" versie, alleen de inscriptie "FOR VALOUR" werd gewijzigd in het Latijnse "PRO VALORE". Dit is te zien op de Canadese postzegel, tezamen met de handtekening van de Koningin waarmee de Canadese VC werd ingesteld. Nieuw Zeeland is het laatste land met een eigen Victoria Cross, die geheel identiek is aan de Britse inclusief de herkomst van het brons voor de medaille. Tot op heden is er in geen van deze drie landen een Victoria Cross toegekend. Er zijn vele, vaak dramatische verhalen verbonden aan de individuele ontvangers van de onderscheiding, maar het zou te ver voeren om daar op deze plaats dieper op in te gaan. We staat vast dat alle houders, waarvan de gegevens nauwgezet in registers worden bijgehouden, hun onderscheiding door grote persoonlijke moed en met gevaar voor eigen leven, in het zicht van de vijand, verdiend hebben. Wereldwijd worden deze helden daarom bijzonder hoog gewaardeerd en geëerd. Ton Vis Het Victoria Cross postzegelvelletje dat eveneens op 21 september verscheen