Vervalsingen van postzegels

Een blijkbaar altijd actueel onderwerp, want regelmatig wordt er ook in het maandblad Filatelie aandacht aan dit onderwerp besteed. In de laatste vier maandbladen van 2008, uitgaven juli/augustus t/m november, laat de heer H.W. v.d. Vlist AIEP uit Assendelft zijn licht over vervalsingen schijnen en maakt ons deelgenoot van zijn ervaringen en zeer grote kennis op dit gebied. De artikelenreeks in het maandblad Filatelie heet 'Vervalsingen Herkennen' en in het novembernummer van 2008 is aflevering 62 gepubliceerd. Wilt U meer weten over vervalsingen dan raad ik u aan deze artikelen eens te lezen. De artikelen zijn zeer lezenswaardig en van vele voorbeelden voorzien, waarbij zowel echte als vervalste postzegels worden afgebeeld.

Het zijn vaak oude, kostbare zegels die worden vervalst.
Geen van deze exemplaren is origineel.
Ik zelf ben nog een beginneling op dit gebied, maar door het lezen van deze artikelen (ook de eerder gepubliceerde) en ook andere publicaties die op internet te vinden zijn over dit onderwerp werd indertijd mijn interesse gewekt. Ook ik had zoals de meeste verzamelaars een aantal (althans uitgaande van de waarde volgens de NVPH-catalogus) duurdere exemplaren in mijn verzameling en was benieuwd of ook in mijn verzameling zich exemplaren bevonden, die vervalst waren. Dat gevoel bekruipt je als je de hiervoor genoemde artikelen leest en bij mij was het zo, dat ik daar nog meer over wilde weten.

Via het zoeken op internet kwam ik er achter dat er achter, dat er een boekwerk bestond 'De vervalsingen van Nederland en O.G.' uitgegeven door de Filatelistenvereniging Hilversum en Omstreken en geschreven door P.F.A. van Loo. Ik ben in het bezit van dit tweedelige boekwerk gekomen via een boekenbeurs voor de prijs van € 5,00.
Volgens het voorblad in het boekwerk is deel I uitgegeven in 1978 en kostte dit deel Fl. 20,50 inclusief de eerste aanvulling. De porto- en verzendkosten bedroegen Fl. 5,50. Deel II is verschenen in 1981 en kostte toen Fl. 27,50. De porto- en verzendkosten waren onveranderd en bedroegen nog steeds Fl. 5,50. In de twee boekwerkjes, in blauwe ringbanden met een getypte tekst staan tientallen voorbeelden van vervalsingen van Nederlandse postzegels en van de Overzeese Gebiedsdelen Nederlands Indië, Nederlands Nieuw Guinea, Curaçao en Suriname, zoals die toentertijd bekend waren.

Wat zijn vervalsingen?
Uit de literatuur valt de volgende vuistregel vast te stellen: 'Een vervalsing is een voorwerp of document dat de schijn van authenticiteit heeft, terwijl dit in werkelijkheid niet het geval is.' Om vast te kunnen stellen of men al dan niet met een vervalsing te maken heeft moet men dit voorwerp of document kunnen vergelijken met erkend authentiek materiaal.
Een vervalsing is iets anders dan een kopie. Een kopie is in tegenstelling tot een vervalsing niet gemaakt om voor echt en authentiek door te gaan. Veelal zal op een kopie de maker op de een of andere manier zijn eigen signatuur zetten en niet die van de oorspronkelijke maker.

Origineel (links) en vervalst exemplaar van de NVPH 101 jubileumzegel
Vervalsingen komen op diverse gebieden voor. Denkt u maar aan de publicaties daarover in kranten en dagbladen. Er bestaan vervalsingen van kunstvoorwerpen (o.a. schilderijen, antiek, archeologische vondsten), officiële documenten (o.a. rijbewijzen, paspoorten, diploma's), merkartikelen (schoenen en kleding van bekende merken, parfums, sigaretten). Maar de vervalsingen van geld (dollars, euro's), maar ook voorheen van de guldenbiljetten waren een geliefd object voor het vervalsersgilde.

Wat is het motief?
Het motief om dingen te vervalsen kunnen zeer uiteenlopen. Veelal is er sprake van geldelijk gewin, vooral in de moderne tijd. De geschiedenis leert dat in het verleden ook ander motieven aanleiding waren om voorwerpen en documenten te vervalsen. Macht was een voorname reden. Door documenten (oorkonden) over bijvoorbeeld grondbezit of onroerend goed te vervalsen kon men zijn macht vaak uitbreiden. Ook werden documenten vervalst om geschiedvervalsing te plegen.
Een ander oorzaak kan zijn, dat men iets vervalst om goedgelovigen op een dwaalspoor te zetten of is er sprake van een grap of valstrik. Soms is er sprake van vervalsing om de eigenwaarde van personen op een hoger plan te zetten en experts voor schut te laten gaan en te laten geloven dat men te maken heeft met een authentiek exemplaar, terwijl het een vervalsing is.
Vervalsingen kunnen vaak zo knap en gedetailleerd zijn nagemaakt, dat zelfs experts er grote moeite mee hebben om de vervalste exemplaren van echte exemplaren te onderscheiden.
Een vaak voorkomende reden voor het vervalsen van postzegels is of was ook om de Posterijen te duperen. Om brieven, poststukken, etc. te kunnen versturen moest men postzegels aanschaffen, die op postkantoren, e.d. te koop waren. Dat kostte soms veel geld. Door de postzegels na te maken kon men daar veel geld mee besparen, met name in het geval dat grote hoeveelheden post werden verzonden.
In de moderne tijd is veelal het motief om verzamelaars geld uit de zak te kloppen, door het aanbieden van vervalsingen. Men maakt hierbij dankbaar gebruik van de hebzucht van de verzamelaar, die toch vaak zijn lege vakjes in zijn album gevuld wil hebben en dan nog het liefst voor een habbekrats (weinig geld).

Terug naar de kop van dit artikel. In de boekwerkjes van P.F.A. van Loo worden van de toentertijd bekende vervalsingen van postzegels van Nederland en de Overzeese Gebiedsdelen de echtheidskenmerken vermeld en tevens de kenmerken waaraan men een vervalsing kan herkennen. Het doel van de uitgave is geweest om herkenning van vervalste of nagetande zegels mogelijk te maken.
Waaruit bestaan de vervalsingen van postzegels (ook van zegels van andere landen dan die van Nederland)? Dat kunnen er diverse zijn. Veel voorkomende vervalsingen hebben betrekking op het postzegelbeeld (het plaatje), maar ook op de tanding, het papier, de druk, de gom, de opdruk (waardeverhoging of -verlaging), maar ook stempels zijn in grote mate aan vervalsing onderhevig. Ook ongetande zegels kunnen vervalst zijn, met name in gevallen dat deze ongetande zegels meer waard zijn dan hun getande soortgenoten. Bij ongetande zegels is het raadzaam om aan de hand van de literatuur, catalogi of andere naslagwerken, na te gaan wat de afmetingen zijn en dit na te meten om te kunnen zien of er sprake is van echte ongetande zegels of dat men te maken heeft met afgeknipte zegels.


Nagemaakte enveloppe met zeldzame 'woodblock' zegels van Kaap de Goede Hoop

Op welke wijze probeert men te voorkomen dat postzegels vervalst worden?
Het vervalsen van postzegels in Nederland is strafbaar. Zie artikel 440 Wetboek van Strafrecht. Ook de verkoop van valse postzegels en apparatuur waarmee dergelijke illegale producten kunnen worden gemaakt. Verkoop van deze producten is strafbaar. Zie hiervoor Titel X artikel 208 en volgende, Titel XI, artikel 216 en volgende, alsmede artikel 440 van de Wetboek van Strafrecht.
Daarnaast zijn er ook andere vormen om vervalsing te voorkomen. En daarvan is het aanbrengen van een watermerk bij de productie van postzegels. Het watermerk wordt bij de papierfabricage in de nog niet droge papierbaan ingeperst of bevindt zich verhoogd op de papierzeef. Watermerken komt men vooral bij oudere postzegels tegen. Gebruik van speciale papiersoorten bij de productie van postzegels kan voorkomen, dat postzegels worden nagemaakt. In het huidige computertijdperk is het noodzakelijk gebleken om bij de productie grafische beveiligingen en beveiligingen op digitale basis toe te passen.

Hoe kunt u als verzamelaar proberen te voorkomen dat u vervalste postzegels koopt?
In de eerste plaats denk ik dat u bij aankoop van dure en/of zeldzame zegels altijd zeer kritisch moet blijven. Maak er geen impulsaankoop van, maar bereid uw aankoop terdege voor. U kunt al heel wat wijsheid op doen door u goed op zo'n aankoop voor te bereiden. Dat kan beginnen met het lezen van literatuur over vervalsingen. Gaat u na of over de zegel(s) of andere postwaardestukken, e.d., iets bekend is over vervalsingen van deze aankoop. Internet kan daarbij een zeer bruikbaar hulpmiddel zijn.
Koop zeldzame of duurdere postzegel(s) of poststukken, e.d. niet op internetveilingen, tenzij u van de koper de garantie krijgt, dat u de zegel mag laten keuren. Ga nooit in op stuntprijzen. Bijna altijd zit er een addertje onder het gras. En in geval dat u toch blijft twijfelen: ga bij een expert te rade of koop de beoogde zegel met certificaat bij de vakhandel of van een erkend en goed bekend staande keurmeester. U betaald dan wel meer, maar het voorkomt wel veel ergernis.

Bondskeuringsdienst.
Ook kunt u postzegels, postwaardestukken, etc. laten keuren bij de Bondskeuringsdienst van de KNBF (Koninklijke Nederlandse Bond van Filatelisten-verenigingen). De BKD houdt zich bezig met het op echtheid keuren van postzegels, postwaardestukken, stempels, etc. en kan u hierbij dus van dienst zijn. De BKD is onafhankelijk van veilinghuizen, handelaren en dergelijke en geeft dus een onafhankelijk en objectief oordeel. De kosten van een keuring zijn gering (zie hieronder).
De BKD beschikt over een aantal gespecialiseerde keurmeesters en adviseurs die niet alleen veel kennis hebben van hun eigen aandachtsgebied maar die bovendien expertise hebben op het gebied van druktechnieken en processen, inkten, stempels, etc.
Naast filatelistisch materiaal van Nederland en O.G. kan (na overleg) van een geselecteerd aantal andere landen materiaal worden gekeurd; eventueel kan voor u worden bemiddeld bij toezending aan een buitenlands keuringsinstituut.

Een beroemde falsificatie is de 'Stock Exchange Forgery' van SG54, plaat 5 en 6. In 1898 werd ontdekt dat in de jaren 1872/73 talloze telegraafformulieren met valse zegels waren beplakt. Deze formulieren werden doorgaans vlak na gebruik vernietigd (en daarmee het bewijs), een ideale situatie voor de vervalsers die het legesgeld in hun eigen zak stopten. De zaak kwam aan het licht omdat een zak formulieren niet vernietigd werd, maar in de handel terecht kwam. Links een originele zegel, rechts het vervalste exemplaar (let op de stompe 'L' linksboven).
Elk stuk wordt door tenminste 3 keurmeesters gekeurd, waardoor een afgewogen oordeel gewaarborgd is. De BKD beschikt over gespecialiseerde onderzoeksapparatuur, en een uitgebreid keuringsarchief, een eigen bibliotheek en een referentieverzameling die bij het onderzoek worden geraadpleegd. Tijdens de keuring is uw materiaal goed verzekerd.
De kosten van een keurig bedragen vanaf € 10,00 per keuring, exclusief portokosten. Indien u een keuringscertificaat wenst, waarin de keuringsuitslag wordt vastgelegd, dan kost dat € 7,00 per certificaat extra. Wordt een stuk 'vals' bevonden dan bedragen de kosten € 5,00 per vervalsing met een minimum van € 10,00 per keuring, exclusief portokosten. Van valse stukken wordt alleen op uitdrukkelijk verzoek een certificaat gemaakt.
Wilt u meer weten over de bondskeuringsdienst en de voorwaarden surft u dan eens naar de site van de KNBF: www.knbf.nl

Zelfonderzoek.
Wat te doen als je zoals ik nieuwsgierig van aard bent en ook zelf iets wil gaan onderzoeken. In het begin gebruik je veelal eenvoudige middelen. Een loupe, een tandingmeter, een watermerkzoeker, een dradenteller, etc. Je komt dan tot de ontdekking, althans dat was bij mij het geval, dat je bepaalde zaken toch niet helemaal duidelijk krijgt. De middelen die ik gebruikte om de onjuistheden op mijn postzegels te kunnen achterhalen, aan de hand van de literatuur die ik voorradig had en waarin stond beschreven, op welke zaken ik moest letten, bleek in sommige gevallen niet voldoende.
Tot ik enige tijd geleden op de Postzegelshow Postex 2008 een stand tegenkwam die diverse microscopen te koop aanbood. Onder deze microscopen lagen ook postzegels. Mijn interesse was gewekt. Ik wilde wel eens zien wat zo'n microscoop mij kon laten zien. Nu, dat bleek heel wat. Details die normaal niet zichtbaar waren kon je nu duidelijk waarneembaar zien. Na mij uitgebreid te hebben laten voorlichten door de verkoper van de microscopen besloot ik tot aankoop van een microscoop (in standaard-uitvoering).

Enkele zegels van de meest beroemde vervalser ooit: Jean de Sperati
Thuisgekomen kon ik het niet nalaten om direct een aantal van mijn eigen postzegels aan een nader onderzoek onder de microscoop te onderwerpen. Na een aantal zegels te hebben bekeken en nadat ik wat handiger geworden was in het scherpstellen en andere functies van de microscoop kwam ik tot de ontdekking dat er met een van mijn duurdere zegels NVPH-nummer 48 iets meer aan de hand was. Met mijn eerdere beperkte middelen had ik kunnen waarnemen dat er een heel dun soort ballpointstreepje op zat aan de gomzijde. Onder de microscoop kwam ik er achter dat het minieme ballpointstreepje geen streepje was, maar een scheurtje in het papier. Toen ik daarop de beeldzijde onderzocht werd dat nog eens bevestigd. De structuur van het papier was beschadigd. De zegel bleek gerepareerd te zijn, weliswaar zeer netjes, maar toch. Blij was ik er niet mee, maar inmiddels is de microscoop voor mij een prima hulpmiddel geworden om postzegels gedetailleerder te kunnen bekijken. Of het in de toekomst voorkomt dat ik miskopen doe weet ik niet, maar ik heb er in ieder geval een hulpmiddel bij gekregen.

Beschikbaarheid.
Om ook onze leden kennis te laten maken met de mogelijkheden van een microscoop heb ik besloten, dat op de kijkavonden van 27 november 2008, 18 december 2008 en 29 januari 2009 u in de gelegenheid wordt gesteld om postzegels onder de microscoop te bekijken. Indien u zelf een of enkele zegels hebt waaraan u twijfelt neemt u deze dan mee. Houd u er echter rekening mee dat ook een microscoop niet altijd uitsluitsel zal geven en dat het een van de vele hulpmiddelen is die uw kennis omtrent postzegels kan vergroten.

Lezing.
De schrijver van de artikelen in het maandblad van de artikelenreeks Vervalsingen Herkennen, de heer H.W. v.d. Vlist AIEP uit Assendelft, geeft volgens mij ook lezingen over dit onderwerp. Wellicht kunnen wij, indien daar voldoende belangstelling voor is, proberen hem op een van onze verenigingsavonden uit te nodigen om ons deelgenoot te maken van zijn ervaringen en zeer grote kennis op dit gebied.

Maarten Veuger