De zeven wereldwonderen van de oudheid
Wat heeft het Sint Pieter in Rome en Mount Rushmore gemeen met de Chinese muur of de kathedralen van Chartres, Keulen en Reims, of met de obelisken en sfinxen uit het oude Egypte? Het zijn allemaal uitingen
De Dom van Keulen
van grootheidswaanzin dat de gedachte is van al hun ontwerpers en bouwers. De drang om iets groots, iets gedenkwaardige te maken, zijn sporen achter te laten op onze planeet, komt voor bij mensen uit elke cultuur en elke periode uit de geschiedenis.
Praxiteles' beeld van Hermes
Achter elk groot gebouw of beeld staat eigenlijk een groot persoon, een ingenieur, een architect, een priester, een veldheer, een koning of een president. Beeldhouwers weten dat ogenschijnlijk levensgrote beelden aan zeggingskracht te winnen als je ze nog net iets groter maakt. Het beeld dat de Griekse beeldhouwer Praxiteles maakte van Hermes, die het kind Diogenes draagt, was twee meter tien hoog en het beeld van Churchill op Parlement Square in Londen is een behoorlijk
stuk groter dan Churchill zelf was.
Michelangelo ging nog verder, zijn beeld van David was bijna vierenhalve meter hoog, omdat het oorspronkelijk de bedoeling was om het beeld een plaats te geven boven de kathedraal van Florence. In zijn beschildering van de Sixtijnse kapel te Rome bereikt hij extra effect in zijn "doek" van het laatste oordeel (ook hier is alles veel groter dan levensecht).
Reusachtige monumentale beelden, die veel meer dan levensgroot zijn hebben naast het kunstzinnige een emotioneel effect op het publiek. Dit telt ook voor de kolossale beelden van lavasteen op het Paaseiland. Het is een Chileens eiland dat door de Nederlander Jacob Roggeveen op Paaszondag 5 april 1722 werd ontdekt.
Dit was ook de opvatting van Gutzon Rushmore, in South Dakota in de U.S.A. Met behulp van vele arbeiders en moderne technieken hakte hij in de hoge rotsen de koppen van vier belangrijke presidenten uit, te weten George Washington, Thomas Jefferson, Theodore Roosevelt en Abraham Lincoln. In en tijdperk waarin alles groots was moesten beelden volgens hem gigantische afmetingen hebben. Het was geen nieuw idee. De Egyptenaren met hun obelisken en sfinxen, die uit één stuk gehouwen werden, hadden al in de gaten dat een beeld door zijn omvang een enorme uitstraling kon hebben.
De zeven wereldwonderen uit de oudheid danken hun bekendheid aan de Griekse dichter Antipater van Sidon, die aan het einde van de 2e eeuw voor Christus leefde en de bouwwerken in een gedicht beschreef.
De wereld zoals de Grieken en Romeinen die kenden
Zijn kennis, en ook die van andere schrijvers, was natuurlijk enigszins beperkt en hij rangschikte in het zevental uitsluitend beeld- en bouwwerken uit de toenmalige bekende wereld: de landen gelegen aan de Middellandse zee en in Klein-Azië.
Hij kwamen tot de volgende opsomming:
1. De Egyptische grote piramide van Gizeh, 2. De kolos van Rhodos, 3. De hangende tuinen van Babylon, 4. Het mausoleum van Halicarnassus, 5. De vuurtoren Pharos bij Alexandrië, 6. Het standbeeld van Zeus in het Olympia, 7. De tempel van Artemis in Efese.
1. De Egyptische piramiden
De meer dan 4000 jaar geleden gebouwde piramiden zijn de oudste van
de antieke wereldwonderen en de enige die tot nu toe bewaard zijn gebleven. Ze dienden als graven voor de gemummificeerde lijken van de Egyptische farao's.
De Dom van Keulen
De oudste werd gebouwd door de oude Egyptenaren als tombe voor koning Zoser van de derde dynastie, circa 2600 voor Christus. Deze tombe moest hoog zijn om te kunnen domineren. Ten zuidwesten van Caïro staat de grootste piramide ter wereld. De nu 144 meter hoge piramide van Gizeh was
oorspronkelijk 146 meter hoog. Zij is opgebouwd uit 294.000 kubieke meters steen, dat zijn 2,3 miljoen blokken kalksteen.
De grootste van de drie piramiden die er staan was voor Cheops, die van circa 2589 tot 2560 voor Christus regeerde. Tijdens het bewind van Snofroe werden de getrapte piramiden vervangen of aangevuld met gladde zijden.
2. De kolos van Rhodos
Het 62 meter hoge bronzen beeld van de zonnegod Helios moet gestaan hebben aan de ingang van de haven van Rhodos. Het was een baken in zee om de haven veilig te bereiken. De kolos werd in de jaren 305 tot 292 voor
Christus gemaakt en reeds in 224 voor Christus door een aardbeving vernietigd. Het zou het lot worden van vele bouwsels uit de oudheid.
Rhodos was toen reeds de hoofdstad van het gelijkmatige eiland, gelegen in de Egeïsche zee. Het was oorspronkelijk een Fenicische kolonie en werd later een Dorische republiek.
3. De hangende tuinen van Babylon
Deze werden gebouwd in de periode dat koning Nebukadnezar II over het Babylonische rijk regeerde, van 605 tot 562 voor Christus. Hij was een machtige vorst, die met succes streed tegen Egypte en Juda. Na de oorlogen bevorderde hij de welvaart van zijn land. Hij verbeterde wegen en kanalen en liet o.a. de hangende tuinen voor Semiramus aanleggen. Ze bestonden uit enige etages boven elkaar met een terrasachtig uiterlijk. Naar boven werden ze kleiner en de verkregen oppervlakte werd met vruchtbare grond bedekt en daarna beplant.
Ik meen dat de toren van Babel (als hij bestaan heeft) meer tot de verbeelding gesproken zou hebben. U kent misschien de Belgische postzegel naar een schilderij van Huyské, in 1982 uitgegeven bij het wereldcongres van het Esperanto.
4. Het Mausoleum van Halicarnassus
Halicarnassus, het tegenwoordige Bodrum in zuidwest-Turkije, was in de oudheid een stad in Carië (Klein-Azië) en een Griekse nederzetting. De stad was in het bezit van een beroemd mausoleum.
Bij opgravingen in het jonge verleden kwamen belangrijke historische vondsten naar boven. Het genoemde mausoleum was oorspronkelijk het grafmonument van koning Mausolus van Carië, door zijn gemalin Artemisia te Halicarnassus opgericht in 350 voor Christus. Het werd al spoedig als een wereldwonder geaccepteerd.
Het monument werd eveneens door een aardbeving verwoest. Later werd de naam mausoleum gebruikt voor elk praalgraf, zoals bij Tito en Generaal Franco.
5. De vuurtoren Pharos bij Alexandrië
De eerste vuurtoren ter wereld werd waarschijnlijk rond het jaar 270 voor Christus op het eiland Pharos aan de ingang van de Egyptische haven van Alexandrië gebouwd. Ze was geheel van marmer. De toren kwam tot stand onder koningschap van Ptolemeus II, die in 274 voor Christus overleed.
De vuurtoren bereikte een hoogte van 105 meter. Het was eeuwenlang het hoogste bouwwerk in de toenmalige wereld. 's Avonds brandde er een lantaarn in de top om schepen de ingang van de haven te wijzen. De vuurtoren is waarschijnlijk ook door de Europese Kruisvaarders gezien. Deze bezochten en vochten in Egypte, vermoedelijk in de jaren 1099, 1218 en 1365. Aan het eind van de 14e eeuw stortte hij in, wederom door een aardbeving die het bestaan van een kolos beslechtte.
6. Het standbeeld van Zeus in Olympia
Dit reusachtige 9 meter hoge beeld van de oppergod van de Grieken was van hout gemaakt. Voor de plaatsing werd het met goud bekleed en met ivoor versierd. In 1475 ging het door brand verloren. Olympia had ook een grote tempel die aan Zeus gewijd was.
Met de bouw van het beeld werd in 174 voor Christus aangevangen. De Grieken namen meestal in groten getale deel aan de bouw van een monument. Bouwen werd voor de Grieken een nationale kunst, gegroeid uit het volk. Het was niet de kunst van de elite, maar van het hele volk.
De Grieken bouwden samen vele tempels, als woonplaats van een godheid, waarin alleen de dienaars van de eredienst toegang hadden. Deze tempels in Dorische stijl waren eigenlijk ommuurde kamers of cellen, met een zeer groot marmeren beeld.
7. De tempel van Artemis in Efese
Dit prachtige bouwwerk werd in de 6e eeuw voor Christus ter ere van de Griekse godin van de jacht en de maan, opgericht uit het zuiverste marmer. In de 3e eeuw na Christus werd dit prachtige complex door oprukkende en zwervende Goten verwoest.
Engelsen en Fransen bezochten na 1800 dikwijls Griekenland, ook soms Klein Azië. Brokstukken van de tempel worden nu bewaard in het British Museum in Londen en in het Louvre in Parijs. De plaats waar de tempel stond is nu nog een stad vol historische resten en voor sommigen zelfs een pelgrimsoord.
Van de zeven klassieke wereldwonderen zijn tot heden alleen de piramiden van Gizeh overgebleven. De overige zijn door natuurgeweld, oorlog of behoefte aan bouwmaterialen helaas ten onder gegaan.
Als we nu een lijst van 7 wereldwonderen samen zouden moeten stellen zijn er vele mogelijkheden. Men zou zelf een lijst kunnen samenstellen met wat je een wereldwonder vindt. De Unesco hanteert een lijst van minstens 100 moderne wereldwonderen. Gebouwen, streken en dorpen die van historisch belang zijn voor de mensheid worden in bescherming genomen en gekoesterd voor het nageslacht.
Maar over de moderne wereldwonderen een volgende keer meer.
Jan Valkenburg.
