Zeeland, een ideale zomerbestemming Zeeland is een heerlijke provincie om te vertoeven, voor een kort weekeind of een wat langere periode. Deze meest zuidwestelijk gelegen provincie telt de meeste zonne-uren van heel Nederland, nergens ben je meer dan ongeveer 15 minuten verwijderd van het strand en bovenal vind je er rust en ruimte. Files zijn er nauwelijks en overal zijn volop fiets- en wandelpaden te vinden, voor hen die graag actief bezig zijn. De plaatsjes zijn pittoresk en getuigen van een rijk verleden. Met het gereedkomen van de Oosterscheldekering werden in 1986 de Deltawerken voltooid Geen wonder dat heel veel landgenoten jaarlijks enige tijd in Zeeland zijn om tot rust te komen. Dit deel van Nederland is absoluut een nadere kennismaking waard. Het belangrijkste kenmerk van Zeeland is de overvloedige aanwezigheid van water. Op Zeeuw-Vlaanderen na wordt Zeeland gevormd door verschillende eilanden, waarvan er een aantal pas in de vorige eeuw met elkaar werden verbonden. Het ligt in de monding van drie belangrijke Europese rivieren: de Rijn, de Maas en de Schelde. Het water heeft de Zeeuwen veel ellende gebracht, maar was daarnaast vele eeuwen lang een grote bron van inkomsten. De ligging van Zeeland aan de Noordzee was en is zeer strategisch, en in de Middeleeuwen waren plaatsen als Vlissingen, Veere en Zierikzee de belangrijkste havenplaatsen van Holland. De visserij was een belangrijke inkomstenbron en veel loodsen, die schepen door de verraderlijke ondiepten van de Noordzee moesten leiden, waren Zeeuw. Zeeland kent een paar mooie kastelen, zoals kasteel Moermond bij Renesse op Schouwen-Duiveland Geschiedenis. Uit archeologische vondsten kunnen we zien dat er al ongeveer 150.000 jaar geleden mensen leefden in wat nu Zeeland heet. Een stenen bijl uit deze periode is gevonden op het strand van Cadzand (Zeeuws Vlaanderen), een gebied dat wat hoger is gelegen dan de rest van Zeeland. In die vroege periode moet er een lange, zanderige heuvelrug gelopen hebben van oost naar west. In het oosten van Zeeuws Vlaanderen zijn pijlpunten gevonden uit ca. 9000 voor Christus, en rond 4500 voor het begin van onze jaartelling werd er waarschijnlijk al aan landbouw gedaan. Omstreeks het begin van onze jaartelling kwamen de Romeinen naar onze streek. Met name weer op Zeeuws Vlaanderen zijn veel artefacten gevonden uit de Romeinse tijd. De rest van Zeeland bestond uit een lange, op verschillende plaatsen onderbroken duinenrij met daarachter, tot de zandgronden van Brabant, een groot veengebied doorsneden met kreken. Op de hoger gelegen veengronden werd aan landbouw gedaan. In de Romeinse tijd is vooral Domburg een belangrijke plaats geweest, van waaruit handel werd gedreven met plaatsen in Engeland maar ook andere West-Europese havens. Altaar gewijd aan de Godin Nehalennia, in 1970 gevonden in de Oosterschelde bij Colijnsplaat Na een hevige storm kwam in Domburg in 1647 onder een duinenrij resten te voorschijn van een tempel die gewijd was aan de Romeinse godin Nehalennia. Ook zijn er altaren gevonden die aan deze godin gewijd zijn, door kooplieden aan haar opgedragen uit dankbaarheid voor een behouden overtocht. Drie eeuwen na Christus werd Zeeland grotendeels overstroomd, waarbij aan de bewoning voorlopig een einde kwam. Vanaf de achtste tot de tiende eeuw ontstond er weer intensief handelsverkeer met Engeland, weer vanuit de havenplaats Domburg, wat in deze tijd waarschijnlijk Walacria heette. Naar die plaats is later het gehele eiland Walcheren genoemd. Een van de beroemdste Zeeuwen ooit: Michiel de Ruyter Rond 850 teisterden de Noormannen onze kuststreek en hielden deze Vikingen ook een tijdje Walcheren bezet. Na hun vertrek werden langs de kust er een groot aantal verdedigingswerken (burchten) gebouwd, o.a. in Oostburg, Oost-Souburg, Middelburg, Domburg en Burgh. Deze burchten waren onderdeel van een verdedigingslinie die liep vanaf de noorkust van Frankrijk tot aan Den Burg op Texel. Vanaf de elfde eeuw werden langzaam maar zeker de eilanden ingepolderd, en kreeg Zeeland vorm. Deze inpoldering stond vooral onder leiding van Vlaamse abdijen, die grote delen van het toenmalige Zeeland in bezit hadden. Ook ambachtsheren lieten regelmatig dijken aanleggen, wat met de primitieve middelen van toen nog een heel karwei was. Kleine eilanden groeiden door de indijkingen aaneen tot grotere gebieden. Op de schorren en slikken werden schapen gehouden, waardoor er wolhandel ontstond. Abdijen en kloosters, zoals de twaalfde-eeuwse abdij van Middelburg, hadden veel invloed. Het waren ook de monniken die de grondslag legden voor een goed opgezette landbouw. Zeeland zoals dat nu vorm heeft gekregen. Het noordelijkste deel op deze zegel hoort bij Zuid-Holland De handel en de welvaart namen toe, waardoor ook de bevolking groeide. Dat leidde in de twaalfde en dertiende eeuw tot het ontstaan van een groot aantal dorpen, waarvan sommigen uitgroeiden tot steden. Middelburg kreeg stadsrechten in 1217, van gravin Johanna van Vlaanderen en graaf Willem I van Holland. De zestiende eeuw gaf economische voorspoed te zien, maar ook problemen door oorlogen en overstromingen. Zo verdwenen op 5 november 1530 (Sint Felix quade Saterdach) Noord-Beveland, Borssele en Sint-Philipsland voor tientallen jaren onder water. In die tijd voerden de Nederlanden oorlog tegen Spanje, waarbij in 1574 Middelburg in handen viel van Willem van Oranje. De kloosterlingen verlieten na vier eeuwen hun abdij en niet veel later nam het provinciaal bestuur bezit van dit grote Abdijencomplex, wat tot de dag van vandaag het geval is. De Kuiperspoort in Middelburg, sinds de 17de eeuw centrum van de wijnhandel Door de val van Antwerpen in 1585 vestigden zich vele Vlamingen in Zeeland, wat een impuls betekende voor het maatschappelijke en culturele leven. Daarna ontstond voor Zeeland, net als voor de noordelijker Hollandse gewesten, een gouden tijd. Dat is nu nog te zien aan de vele monumentale bouwwerken in steden als Middelburg, Veere, Zierikzee, Tholen, Vlissingen en Brouwershaven. In de achttiende eeuw liep de welvaart sterk achteruit, met als dieptepunt de bezetting door de Fransen in de Napoleontische tijd. In deze periode (1795-1813) werd de scheepvaart over de Westerschelde stilgelegd en de Zeeuwse steden verpauperden. Handel was nauwelijks meer mogelijk, alleen de landbouw gaf nog een middel van bestaan. Toen de Fransen het land verlieten lag het land er verarmd bij. De stad Veere op Walcheren telt vele fraaie gebouwen uit de periode 1550-1750 In 1868 werd de spoorlijn van Bergen op Zoom naar Goes in gebruik genomen, die vijf jaar later werd doorgetrokken naar Vlissingen. Toen waren ook het Kanaal door Walcheren en de Vlissingse havenwerken gereed. Kort daarna werd de scheepsbouwmaatschappij ‘De Schelde' in Vlissingen opgericht, wat zorgde voor veel werkgelegenheid. In 1928 werd Tholen met Noord-Brabant verbonden door een brug over de Eendracht. De Tweede Wereldoorlog liet flinke sporen na in Zeeland. Op 17 mei 1940 werd het centrum van Middelburg door een Duits bombardement voor een groot deel verwoest. De provinciale vloot van veerboten ging geheel verloren. Vlissingen werd de meest beschoten stad van Nederland, aan het einde van de oorlog was er maar één huis dat de oorlog ongeschonden was doorgekomen. In oktober 1944 bombardeerden de geallieerden de Walcherse zeedijken, waardoor Walcheren onder water liep en de Duitsers werden verdreven. Hierdoor kwam de vaarweg naar Antwerpen weer vrij. Bij oorlogshandelingen werd het westen van Zeeuws-Vlaanderen grotendeels verwoest. Schouwen-Duiveland zuchtte in de winter van 1944-1945 onder Duitse terreur. De wederopbouw van Zeeland en het wek aan de Deltawerken in beeld De wederopbouw kwam na de oorlog door gebrek aan materialen en werktuigen maar moeizaam op gang. Toen de situatie weer enigszins vergelijkbaar was met die van voor de oorlog, wierp de watersnoodramp van 1 februari 1953 de provincie weer een heel eind terug. Bij die ramp kwamen in zuidwest Nederland 1835 mensen om het leven en stond een groot deel van de Zeeuwse eilanden onder water. Deze gebeurtenis was de aanleiding om het Deltaplan te realiseren. In 1986 kwam de unieke stormvloedkering in de Oosterschelde gereed. Vanaf de jaren zestig zijn de industrie, handel en transport in Zeeland flink gegroeid, en vormen inmiddels de belangrijkste bron van inkomsten. Bevolking. Op 1 januari 2004 telde Zeeland 378.889 inwoners, in dertien gemeenten. Terneuzen, dat op 1 januari 2003 werd samengevoegd met Axel en Sas-van-Gent, is de grootste gemeente met 55.378 inwoners, Middelburg komt op de tweede plaats met 46.375 inwoners. De kleinste gemeente is Noord-Beveland met 7.118 inwoners. Het totale oppervlak van Zeeland bedraagt 3404,03 km2. Commissaris van de Koningin is Drs. W.T. (Wim) van Gelder (CDA). Meisje in traditionele Walcherse klederdracht Omdat de Zeeuwen altijd op eilanden gewoond hebben vormden, zeker tot het midden van de vorige eeuw, de diverse bevolkingsgroepen nogal gesloten gemeenschappen, met ieder een eigen klederdracht en dialect. Zeeland telt zo'n vijf verschillende dorpstypes, die nog altijd goed herkenbaar zijn. Voorstraatdorpen als Colijnsplaat, dijkdorpen als Westendorpe, kruiswegdorpen en straatdorpen. Maar het mooiste is toch wel het ringdorp zoals Dreischor en Nisse, die prachtig bewaard zijn gebleven. Pas in de loop van de 20ste eeuw zijn de eilanden door vaste oeververbindingen met elkaar verbonden, daarvoor moest gebruik worden gemaakt van veer-diensten. In maart 2003 is de Westerscheldetunnel in gebruik genomen, die Zuid-Beveland verbindt met Zeeuws-Vlaanderen. Hiermee is de laatste schakel in de keten van vaste oeververbindingen gerealiseerd. De Westerscheldetunnel is met 6600 meter de langste verkeerstunnel in Nederland. Het gietijzeren standbeeld van M.A. de Ruyter in Vlissingen Een van de beroemdste Zeeuwen ooit was Michiel Adriaanszoon de Ruyter, die op 24 maart 1607 in Vlissingen werd geboren. Zijn standbeeld staat fier op de boulevard van deze plaats, vlak bij de ingang van de haven. Deze zeeheld, die letterlijk van scheepsjongen opklom tot vlootadmiraal, heeft zich vooral verdienstelijk gemaakt in de zeeoorlogen die achtereenvolgens met Spanje en Engeland werden gevoerd. Legendarisch is zijn tocht naar Chatham in juni 1667, waar zijn schepen de Engelse vloot verwoesten. Een andere beroemde zeevarende familie zijn de gebroeders Evertsen, net als De Ruyter ook allen geboren in Vlissingen. Bekende Zeeuwen van recentere datum zijn o.a. de bekende kinderboeken- en musicalschrijfster Annie M.G. Schmidt (in 1911 geboren te Kapelle op Zuid-Beveland), premier J.P. Balkenende en de leden van de popgroep Bløf. Johan Evertsen (1600-1666), Cornelis Evertsen (1610-1666) en Cornelis Evertsen de Jongste (1642-1706) De voorouders van de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt waren ook afkomstig uit deze provincie. Elk jaar worden, afwisselend in Middelburg en in New York, de ‘Four Freedoms Awards' uitgereikt, die door de Roosevelt Institute wordt toegekend aan personen die zich bijzonder inzetten voor de vrijheid in de wereld. De ‘Four Freedoms' staan voor de vier vrijheden die zijn opgenomen in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens van de Verenigde Naties, en die door Roosevelt op 6 januari 1941 in een rede tot het Amerikaanse congres werden geformuleerd. Het wapen van Zeeland (bovenin). Eronder staan witschuimende golven en zeewier, symbolen voor storm op zee Zij vormen de pijlers van onze beschaving. Het gaat hierbij om de vrijheid van meningsuiting, vrijheid van geloof, vrijwaring van gebrek en de vrijwaring van vrees. In 2002 ontving Nelson Mandela in Middelburg deze hoge onderscheiding, dit jaar werd deze toegekend aan de Secretaris-Generaal van de VN, Kofi Annan. Het wapen van Zeeland wordt gevormd door een klimmende leeuw, die uitstijgt boven de golven van de zee. Het lijkt er op dat deze leeuw zich aan de zee weet te ontworstelen, maar in feite hebben beide delen niets met elkaar te maken. De wapenspreuk ‘Luctor et Emergo' latijns voor ‘Ik worstel en kom boven', geeft niet de strijd weer die de Zeeuwen met het omringende water voerden, maar duidt op de strijd in de Tachtigjarige Oorlog tegen de Spanjaarden. Maritiem verleden. De eerste herdenkingszegel van Nederland (1907) ter gelegenheid van de 300e geboortedag van De Ruyter Door de nabijheid van de zee is het niet verwonderlijk dat veel Zeeuwen vroeger met zeevaart en visserij hun brood verdienden. We noemden al beroemde Zeeuwse zeehelden als Michiel de Ruyter en de gebroeders Evertsen, maar niet onvermeld mag blijven de belangrijke rol die Zeeland gespeeld heeft in de wereldhandel over zee, met name in de VOC. Het was vooral de felle concurrentiestrijd tussen Zeeland en Amsterdam bij de vaart op Indië, die leidde tot de oprichting door de Staten Generaal van de ‘Verenigde Oost-Indische Compagnie' in 1602. Al in 1598 vertrokken twee Zeeuwse vloten naar Indië, uitgerust door de Middelburgse en de Veerse Compagnie. Michiel de Ruyter en het Admiraalsschip De Zeven Provinciën In deze laatste speelde de koopman Balthasar de Moucheron een belangrijke rol, zijn vaartuigen zouden als eerste Nederlandse schepen Ceylon aandoen. In 1603 besloot het stadsbestuur van Middelburg, dat door een zeearm (de Sloe) met open water verbonden was, het binnenwater achter de Korendijk getijdevrij te maken en als dok in te richten. Hier werd ook een werf voor de VOC ingericht, waar in de periode 1602-1794 ongeveer 306 schepen te water werden gelaten. Vanaf 1875 onderhield de Stoomvaart Maatschappij Zeeland een verbinding tussen Vlissingen en Londen. Na WO2 werd de lijn gewijzigd in Hoek van Holland-Harwich Met name in Middelburg en Veere getuigen nog vele monumentale panden van de rijkdom die door de handel met Indië werd vergaard. In Vlissingen kan het Maritiem Attractiecentrum ‘Het Arsenaal' bezocht worden, terwijl in deze plaats ook het MuZEEum is gevestigd, waar u kunt kennismaken met de maritieme geschiedenis van de Zeeuwen van 1500 tot heden. De Zeeuwse eilanden. Het noordelijkste ‘eiland' van Zeeland is Schouwen-Duiveland, met de breedste stranden en duinen van deze provincie. Achter de bosrijke duinen ligt een vriendelijk polderlandschap met pittoreske dorpjes en stadjes als Brouwershaven, de geboorteplaats van Jacob Cats, en Dreischor, het fraaiste ringdorp van Zeeland. Het oude Renaissance-stadhuis van Zierikzee In het monumentale Zierikzee lijkt het of er nog steeds patriciërs en piraten rondwaren, de St. Lievens Monstertoren is hier het bekendste monument. Befaamde badplaatsen zijn Renesse, Bruinisse en Burgh-Haamstede. Via de ongeveer 5 km lange Zeelandbrug, een architectonisch hoogstandje dat in 1965 gereed-kwam, kom je over de Oosterschelde in Noord Beveland aan. Dit middelpunt van Zeeland is overal omringd door water: aan de zeezijde ligt het brede Noordzeestrand De Banjaard, in het noorden de Oosterschelde en in het zuiden het Veerse Meer. Met zo'n 400 jaar is dit het jongste Zeeuwse ‘eiland', door inpoldering op de zee verkregen. Er zijn vriendelijke dorpjes te vinden als Kats, Kortgene, Wissenkerke en Colijnsplaat. De Zeelandbrug over de Oosterschelde is liefst 5022 meter lang Tholen is ideale bestemming voor rustzoekers, duikers en (sport)vissers, dat wordt gekenmerkt door tuinbouw en kleurrijke bloemzaadteelt. Het oude vestingstadje Tholen heeft een prachtig stadhuis, en in natuurreservaat De Pluimpot is het heerlijk wandelen en vogels kijken. Zuid-Beveland kent prachtige verstilde dorpjes als Nisse, Wemeldinge en Oudelande. Het landschap wordt gekenmerkt door vele fruitboomgaarden en monumentale boerderijen. Het landschap kan doorkruist worden met de museale stoomrein Goes-Borssele. Dijk langs de Oosterschelde. De schaduw komt van de vrijstaande Plompe Toren Het historische centrum van Goes nodigt uit tot gezellig winkelen, en in Yerseke moet u beslist geproefd hebben van het ‘zwarte goud'. Neem een kijkje bij de mosselpercelen en proef eens een rauwe mossel. Walcheren is de ‘tuin van Zeeland', omringd door fraaie stranden en hoge duinen. Het is een lappendeken van akkers, weilanden, markante boerderijen, slingerende polderweggetjes, pittoreske dorpjes en gemoedelijke badplaatsen als Domburg, Zoutelande en Vrouwenpolder. Walcheren is een paradijs voor het maken van mooie fiets-, wandel-, ruiter- en skeelertochten. In Middelburg en Veere kom je ogen te kort aan de vele fraaie monumenten die deze plaatsen rijk zijn. Middelburg moet al voor de 9de eeuw ontstaan zijn. Piet Mondriaan verbleef tussen 1908 en 1912 's zomers in Domburg. Hij schilderde er o.a. de molen van Domburg Rond die tijd bevond er zich een burcht die bescherming moest bieden tegen de Vikingen, of juist gebouwd werd door de Vikingkoning Harald, die in 841 van keizer Lotharius het eiland Walcheren in leen kreeg. De oudste delen van het fraaie stadhuis dateren uit 1458. In de gevel bevinden zich beelden van de graven en gravinnen die over Zeeland geregeerd hebben. De havenstad Vlissingen is nog altijd een belangrijk industrieel centrum. Zeeuws-Vlaanderen is nooit echt een eiland geweest, maar omdat het grenst aan België is het wel een landje apart met een unieke mengeling van Zeeuwse en Vlaamse cultuur. Het landschap toont oude kreken, dijken met knotwilgen, schorren en slikken. In Bourgondische stadjes als Sluis (met het enige Belfort in Nederland) en Hulst zijn de winkels elke dag open. Cadzand en Nieuwvliet zijn bekende badplaatsen, terwijl Terneuzen de belangrijkste industrieplaats is van de provincie. Rechts op deze zegel zien we het oude postkantoor van Veere, gebouwd in 1878 Terneuzen is de derde haven van Nederland na Rotterdam en Amsterdam. Het staat ook bekend als de stad van de ‘Vliegende Hollander': volgens de legende zou de tegen God opstandige kapitein van dit schip uit Terneuzen afkomstig zijn. Biervliet is bekend als de geboorteplaats van de uitvinder van het haringkaken, Willem Beukelszoon. Op de markt in Biervliet staat zijn standbeeld. Hulst profileert zich als de ‘meest Vlaamse stad' van Zeeland, en is er trots op genoemd te worden in het Middeleeuwse epos ‘Van den Vos Reynaerde'. Het meest westelijke deel van Zeeuws-Vlaanderen is het Zwin, een slufter die een doorwaadbare landsgrens vormt. Ooit was het een fikse zeearm die Brugge via Damme met de Noordzee verbond. De Deltawerken. Geen verhaal over Zeeland is compleet zonder melding te maken van de Deltawerken. Eeuwenlang hebben de Zeeuwen strijd geleverd met het water, het was vaak een zegen maar soms ook een vloek. Sommige eilanden of delen daarvan stonden tientallen jaren onder water, andere stukken land werden moeizaam op de zee heroverd. Sommige stukken land gingen voorgoed verloren, zoals bijvoorbeeld ‘het verdronken land van Saeftinge'. Beelden van de herstelwerkzaamheden na de stormramp, op dit velletje dat in 2003, 50 jaar na de ramp, ter herdenking van deze gebeurtenis is uitgegeven Bij de meeste mensen staat de watersnoodramp van 1953 nog helder voor de geest. Een langdurig aanhoudende noordwesterstorm met windkracht 12, in combinatie met springtij, zorgde ervoor dat de waterspiegel meer dan vijf meter boven Normaal Amsterdams Peil kwam te liggen. De dijken, die tijdens de oorlogsjaren toch al verwaarloosd waren, konden het geweld niet aan en grote delen van Zeeland en Zuid-Holland werden overstroomd. De watersnoodzegel Ongeveer 200.000 hectare vruchtbaar bouwland kwam onder water te staan, net als vele steden en dorpen. In de dijken ontstonden 67 grote stroomgaten. De watersnoodramp eiste het leven van 1835 mensen en 72.000 mensen moesten worden geëvacueerd. Hoewel de schade snel was hersteld realiseerde men zich dat de bescherming tegen het water moest worden vergroot. In 1958 werd daartoe het Deltaplan gepresenteerd. Het werk aan de dijken in Zeeland Kernpunt was het verhogen van de zee- en rivierdijken in heel Nederland, zodat deze een waterhoogte van 5 meter boven NAP bij Hoek van Holland zouden kunnen doorstaan. De kustlijn van Zeeland werd verkleind van 700 kilometer naar 25 kilometer. De Noordzee veroorzaakte sterke golfbewegingen en zeestromingen, die samen met het getij voor grote zandverplaatsingen zorgden. Door het afdammen van de zeearmen kwam hieraan een einde en ontstonden er grote zoetwaterreservoirs. Eerste-Dag enveloppe van de watersnood-hulpzegel uit 1953. Op deze enveloppe zien we het Zeeuwse wapen afgebeeld Milieugroeperingen hebben in de zestiger jaren met succes gepleit voor het behoud van het unieke ecologische systeem in de Oosterschelde, dat door volledige afdamming verloren zou gaan. Voor deze zeearm is gekozen voor een dam met 62 beweegbare schuiven zodat een open verbinding met de zee behouden bleef. Een echt 'Zeeuw Meisje', de 93-jarige Mw. Krina Carels uit 's Heer Arendskerke Bij gevaar van hoogwater kan de Oosterschelde volledig afgesloten worden. Het is een unieke en kostbare constructie geworden: de totale kosten voor het Deltaplan bedroegen 12 miljard gulden, waarvan alleen al 8 miljard voor de Oosterscheldekering. Sinds 8 mei 2002 is de Oosterschelde een Nationaal Park, met een uitbundig en zeer gevarieerd onderwaterleven. Zo komen er meer dan 75 soorten vissen voor, maar ook als vogelbroedgebied is het van onschatbare waarde. Om die reden is de Oosterschelde ook een ideale locatie voor duikers uit heel Europa. Over Zeeland valt veel te vertellen, maar beter is het als u deze provincie zelf bezoekt. Geniet van de rust en de ruimte, de overvloedige natuur en natuurlijk de prachtige stranden, die Zeeland tot een ideale -en uitstekend bereikbare- zomerbestemming maken. Ton Vis